Naucni metod u pristupu utvrdjivanja cinjenica

Naucni metod u pristupu utvrdjivanja cinjenica

Autor: Sanja Seferovic Drnovsek, Direktor Bosansko- americkog insituta za istrazivanje genocida i edukaciju.

Prikaz naucne analize Istrazivanja zrtava genocida sa posebnim osvrtom na Bosnu I Hercegovinu, Smail Cekic, izdavac Insitut za istrazivanja zlocina protiv covjecnosti i medjunarodnog prava Sarajevskog univerziteta, 2007

Svaka drzava na cijoj teritoriji se vodi  rat ima obavezu da utvrdi sve aspekte zlocina protiv covjecnosti i medjunarodnog prava,  sto podrazumjeva i   utvrdjivanje sveukupnih ljudskih zrtava i materijalnih  razaranja, kako u uvodnom izlaganju  naucnog rada, izmedju ostalog,  konstatuje dr. Smail Cekic, direktor Instituta za istrazivanje zlocina protiv covjecnosti i medjunarodnog prava sarajevskog univerziteta.    Istrazivanje ljudske i materijalne zrtve zlocina nad licima i objektima zasticenim medjunarodnim humanitarnim pravom je otezano u slucaju Bosne i Hercegovine na kraju 20 vijeka , jer se  poduzimaju  raznovrsne aktivnosti na  drzavnom, medjudrzavnom, internacionalnom nivou  kojima se zeli  prikriti  istina , negirati genocid ,  relativizirati uzroci  krivicnih djela i njihove poslijedice.    (Istrazivanja zrtava genocida sa posebnim osvrtom na Bosnu i Hercegovinu, dr Smail Cekic, Sarajevo 2007, Uvodne napomene).

Definicija , odnosno  karakter  zrtve je kljucni kamen spoticanja u razmimoilazenjima u objavljenim  istrazivanjima po pitanju  ukupnog broja  zartava rata na teritoriji Bosne i Hercegovine  1991-1995 godine ,a  sto  ujedno otkriva koren    razlicitih misljenja o  uzrocima  i karakteru rata. Zbog toga je, izmedju ostalog, doslo do polemike  o tacnosti  objavljenih podataka Istrazivackog dokumentacionog centra i njegovog prijedsednika Mirsada Tokace, i Instituta za istrazivanje zlocina protiv covjecnosti i medjunarodnog prava I njegovog prijedsednika dr . Smaila Cekica, sto je izazvalo burne reakcije na drzavnom i medjunarodnom nivou.  

Utvrdjivanje statusa zrtve, civil Ili borac, vezano je za utvrdjivanje karaktera svakog oruzanog rata, i isto tako vazno je za utvrdjivanje ukupnog broja zrtava rata.

U naucnoj analizi dr, Smila Cekica, navodi se kategorizacija zrtve genocida , a  u skladu sa medjunarodnim pravom, na zasticena lica i zasticene objekte( civili i civilno stanovnistvo, civilni objekti kao i pripadnici oruzanih snaga koji su nenaoruzani poput medicinskog osoblja, religioznog osoblja, ratni zarobljenik, borac-bolesnik , brodolomnik, borac  nestao u direktnim operacijama, parlamentar )  i na nezasticena lica i vojne objekte I ciljeve( borci stradali u direktnim borbenim dejstvima i vojni objekti i ciljevi).

Medjunarodne konvencije razlikuju samo dva pojma-statusa, status civila I status  borca. Civil je svako lice koje ne pripada oruzanim snagama tj. ne ucestvuje direktno u borbenim dejstvima,a I borci kada ne ucestvuju u borbenim dejstvima. U slucaju da se ne moze utvrditi civilni ili status borca, lice se smatra civilom. Borac je lice koje direktno ucestvuje u oruzanoj borbi.

Prema pravilima medjunarodnog humanitarnog prava zabranjeni su napadi na civilno stanovnistvo i pojedinacne civile. Zenevskim konvencijama usmjeravaju se zaracene strane da postuju i stite civilno stanovnistvo i civile tokom trajanja rata i zabranjeno je da se ucine predmjetom napada. “ Civilno stanovnistvo, kao i pojedinacni civili, ne smiju biti napadani” Borci, zbog prirode svog djelovanje, ne uzivaju zastitu protiv napada . Zakoniti borci imaju pravo bez sankcija u borbi oduzeti zivot neprijateljskom borcu.

Status nestalog ili prisilno nestalog        

Medjunarodno pravo ne poznaje poseban status nestalog. Medjutim,   Prisilni nestanak lica ( prisilno nestalo lice) je zabranjen medjunarodnim humanitarnim pravom , izrazena je duboka zabrinutost zbog prisilnih nestanaka  I predstavlja “povredu ljudskog dostojanstva “, u Deklaraciji Ujedinjenih nacija od 18 decembra 1992. Prisilni nestanak , u Inter-Americkoj konvenciji o prisilnom nestanku na skupstini Ujedinjenih nacija, se moze smatrati zlocinom protiv covjecnosti i spada u kategoriju “ drugih nehumanih djela”. Tesko je shvatiti, po misljenju dr. Smaila Cekica, zasto   onda Zakon o nestalim licima Bosne I Hercegovine od 9 novembra 2004 godine, koristi potpuno drugaciju definiciju,u suprotnosti sa standardima postavljenim u medjunarodnom pravu.  Umjesto prisilni nestanak ili prisilno nestalo lice, zakon koristi pojam nestalo lice, sto je zacudjujuce jer je tesko zamisliti nestanak  lica bez prisile u uslovima oruzanog sukoba .

Definicija nestalog lica u Zakonu Bosne I Hercegovine ne obuhvata dva vazna clana Inter-Americke konvencije o prisilnom nestanku, Statuta Medjunarodnog Krivicnog suda I Medjunarodne konvencije za zastitu svih lica od prisilnog nestanka ( 1)hapsenja, zatocenja, otmica ili bilo koji drugi oblik oduzimanja slobode,2) drzava, politicka prganizacija I partija, koja, kao sto je to slucaj sa zlocinom genocida, podrzava I organizovano, ciljno, sistematski I svrsishodno stoji iza navedenih djela.) Prisilno nestali civili zadrzavaju status civila i uzivaju zastitu civila, dok pripadnici oruzanih snaga,nestali u direktnim borbenim dejstvima ( nestali borci), uzivaju zastitu prema odredbama o ratnim zarobljenicima.

Ubijeni ili umrli

Kao posledica razlicite interpretacije o nestalim licima u medjunarodnom pravu ( prisilno nestali)I BH zakonu ( nestali), prema Zakonu BH umjesto da se nestala lica tretiraju kao prisilno nestali  (civil ili ratni zarobljenik), i nazalost prema svim okolnostima tokom rata od 30 aprila 1991 do 14 februara 1996- ubijenim, smatraju se  umrlim, “sto je sa stanovnistva historijske stvarnosti cinjenicno netacno i pogresno, a sa moralnog aspekta  nedopustivo i neprihvatljivo.” ( Smail Cekic, strana 64.  )

Problem nije toliko u rasponu podataka vec u karakteru rata     

Utvrdjivanjem broja zrtava svih kategorija u Bosni I Hercegovini, od strane 60 razlicitih organizacija                             jos nije konacno utvrdjen, i paznja je prije svega usmjerena na ubijene, kako je u uvodnom izlaganju naveo dr. Smail Cekic.Ukupan broj objavljenih podataka se krece od 328.000( profesor Murat Prasi) ubijenih,  nestalih i na drugi nacin umrlih lica, Serif Bassionuni, predjednik Medjunarodnog Instituta za ljudska prava-oko 200.000 ubijenihi nestalih,  Insitut dr. Smajila Cekica 156.824 ubijenih i nestalih ,  professor Francis Boyl 139.00 smrtno stradalih, do izmedju 25.000 I 60.000( George Kennyu)  ubijenih I zrtava poslijedica rata. Ovaj raspon u procjeni broja zrtava od 25.000 do 328.000 nije specivicnost za slucaj genocida nad Bosnjacima u BH, vec je jedna od zajednickih karakteristika svih dosadasnjih genocida , pocev od Nimibije, preko holokasta, do genocida u Darfuru, konstatuje  dr. Smajil Cekic. Problem nije toliko u rasponu podataka  ako su rezultat poteskoca akademskog legitimnog rada, vec sto otvara vrata manipulantima I falsifikatorima koji poricu zlocin i njegovu genocidnu namjeru.(p.90)

 Na Zapadu i neposrednom okruzenju Bosne i Hercegovine, po pitanju karaktera oruzanog sukoba u Bosni I Hercegovini na kraju XX vijeka, kod jednog broja naivnih intelektualaca zapadnog prosrpskog lobija, prisutna je teza o gradjanskom ratu , vjerskom ratu, plemenskoj i historijskoj mrznji medju jugoslovenskim narodima, cime se izbjegava upotreba termina agresija I genocid I njihova zamjena za gradjanski rat I etnicko ciscenje.

 U tom smislu, dr. Smajil Cekic navodi objavljene podatke Mirsada Tokace, diplomiranog zurnaliste, direktora Istrazivackog dokumentarnog centra (IDC), koji je formiran nelegalnim prisvajanjem cjelokupne imovine i arhive Drzavne komisije za prikupljanje cinjenica o ratnim zlocinima.(strana 118) Termin projekt istrazivanja IDC ne odgovara naucnim metodama istrazivanja i u njemu ucestvuju istrazivaci bez  adekvatnog obrazovanja i nepoznavanja normi metoda i metodologije u ovoj oblasti naucno istrazivackog rada.  IDC je rezultate svog istrazivanja javno saopstio decembra 2005 I juna 2007 “ Statistika zrtava 1991-1995” navodeci da ukupan broj zrtava iznosi 93.837 lica, od cega 35.000 civila I 54.507 vojnika ( za 4.284 lica status je nepoznat) medju kojima  je 63.687 Bosnjaka, 24.216 Srba, 5.057 Hrvata I 877 ostalih.(str.122-iz 0slobodjenja , 17 decembar 2005, str. 3)M. Tokaca je naveo mogucnost promjena u podacima ali ako ih bude, nece biti radikalne.Promjene i nisu bile radikalne kad je izvjestaj objavljen 2007 i dodato je nesto vise od 3,000 zrtava rata.

Na iznete podatke reagovao je dr. Smail Cekic, ‘ Statistika zrtava’ Mirsada Tokace nije naucno relevantna , koji je 14 januara 2006 objavljen u “Oslobodjenju.”        Metodologija “intervju I anketa” ne spada u “opsezna  istrazivanja”, o kojima govori M. Tokaca. Takodje izvori podataka I metoda prikupljanja podataka pokazuje da clanovi IDC nemaju osnovnog  znanja o izvorima podataka imajuci u vidu raznovrsne izvore podataka i njegovo neselektivno i nesistematicko koriscenje. Korisceni su sekundarni podaci, a ne primarni, I podaci koji  IDC nije dosao sopstvenim istrazivanjem. ( primarni-autori su institucije, ustanovei organi vlasti i druge kompetentne individualni I kolektivni subjekti, koa na primjer spikovi jedinica, ratni i operativni dnevnici, borbeni izvjestaji, depese, naredbe, analize rada, spiskovi lica za razmjenu itd, I sekundarne: koje svojom sadrzinom I formom daju relativno potpune i  relativno pouzdane podatke, koje su znacajne ako se primjeni  princip komplementarnosti sa primarnim izvorima i onda su znacajan oslonac u radu).Koristili su se uglavnom preuzeti spiskovi kao izvori podataka, pa cak i angazovali srpski policajci u prikupljanju podataka o ubijenim Bosnjacima.( strana  124)

Komparativni metod u drustvenim nukama znaci isto sto metod eksperimena u prirodnim naukama

Najveci broj ubijenih I likvidiranih prema podacima naucnih ustanova, komisija, udruzanja, izvrsen je na pocetku otvorene agresije na vojno nespremnu, medjunarodno priznatu drzavu Bosnu I Hercegovinu, u proljece I ljeto 1992, dok Republika nije imala bilo kakve oruzane snage a u isto vrijeme kad je njena teritorija bila posjednuta mocnom vojnom silom agresora. To nije bio rat koji se vodi izmedju dviju ili vise drzava a koju vode pripadnici njihovih oruzanih sila, vec je to bio prije svega rat protiv nesrpskog stanovnistava, genocid u ovom slucaju nad Bosnjacima.  Izvrsioci genocinocida, su bile dobronaoruzane  drzave, a odbrana-“ bespomocna, nenaoruzana, nezasticena  , i  neorganizovana zrtva.”(st.127) Zrtve su bile Bosnjaci, samo zato sto pripadaju odredjenoj nacionalnoj grupi, u navedenom period na okupiranim teritorijama posebno u Podrinju, Posavini, te Podkozarju I dolinama Une I Sane,  I ne moze se govoriti o vojnim zrtvama koa sto je navedeno u izvestaju IDC-a. Na tom podrucju izvrsen je genocid nad hiljadama civila Bosnjaka , sto znaci rijec je o civilnim a ne vojnim zrtvama rata.  Time se povecava broj vojnih zrtava rata u odnosu na broj civilnih zrtava rata medju Bosnjacima ,  tendenciozno dokazuje teza da se u Bosni I Hercegovini radilo o gradjanskom ratu, i  minimizira razmjere genocida nad Bosnjacima.

Mirsad Tokaca je I civile- vojne obveznike, ubijene u genocidnim radnjama kojima je iz humanitarnih razloga ,da bi se omogucilo izdrzavanje njihovih porodica naknadno priznat status pripadnika armije BH,  prekvalifikovao u vojne zrtve, sto i sam Tokaca kaze, “taj obican svijet izmedju lazi o status u ratu I izmedju opstanka je izabrao opstanak, izabrao laz. “A ne radi se ni o kakvoj lazi, kaze dr. Smail, vec je cinjenica da su hiljade vojnih obveznika Bosnjaka likvid irane kao civili koji nikad nisu uzeli oruzje u ruke , I naknadno priznati status ne menja historijsku cinjenicu.

Zbog mnogih anomalija u radu IDC , statistika zrtava Mirsada Tokace je neodrziva, skucena, nacin na koji je predstavljena zrtva, ogranicena . On potpuno negira ukupne, demografske gubitke stanovnistva BH I zbog svega ovoga broj ukupnih zrtava I proporcija izmedju vojn ih I civilnih zrtava je netacna i reducirana.

Podaci su objavljeni neposredno uoci pocetka sudskog procjesa po Tuzbi Republike Bosne i Hercegovine protiv Srbije i Crne Gore, na celu sa profesorom, dr. Radoslavom Stojanovicem, koji je koristio kao argument u osporavanju ukupnog broja zrtava u Bosni I Hercegovini I odnosa vojnih I civilnih zrtava a sto im je pomoglo da ospore tezu o genocidu nad Bosnjacima.  Jean Paul Sardon je 24 marta 2006 , izmedju ostalog, u obrazlozenju zakljucio da je broj zrtava upola manji nego sto se spominje, na osnovu Tokacinoga  izvestaja I Izvestaja Demokratskog tima Ureda Tuzioca ICTY ( Ewe Tabeau I Jakuba Bijaka). 

Ova dva izvora podataka, IDC I Ewe Tabeau I Jakuba Bijaka, angazovane istrzivace, dobijene rezultate, pristup istrazivanju, uloge angazovanih subjekata, njihove  funkcije I zadatke,  upucuju na vjerovatni zakljucak da je IDC samo segment i istureno odjeljenje jednog sireg politickog projekta, u zakljucku knjige navodi Institut I njegov director dr. Samil Cekic.

 Agresija na Bosnu I Hercegovinu a ne Bosanski rat  ili Bosanski gradjanski rat

U prilog naucnoj analizi Instituta za istrzivanje zlocina protiv covjecnosti I medjunarodnog prava,o netacnim podacima o ukupnom broju zrtava rata na teritoriji Bosne I Hercegovine kojima je cilj da se izjednaci broj civilnih I vojnih zrtava rata I time potvrdi netacna teza o gradjanskom ratu u Bosni I Hercegovini,kao I  koriscenjem termina etnickog ciscenja *izbjegne odgovornost za genocid  nad Bosnjacima,smatram neophodnim da se ispravi  pogresno  koriscen naziv rata na teritoriji Bosne I Hercegovine od 1992 do 1996,  Bosanski rat ili Bosanski gradjanski rat u mnogim publikacijama u Sjedinjenim Americkim Drzavama i web stranicama kao u prvih 10 udarnih web stranica  pise: gradjanski rat u Bosni i Hercegovini ,  Wikipediji,  Bosnian War or War in Bosnia and Hercegovina, The Bosnian Civil War 1992-1995-On War.com ,The War of Bosnia and Hercegovina, You Tube, Urban Dictionary- Bosnian War, The Bosnia War –washingtonpost.com, Bosnian War at Amazon, Bosnian Civil War, A Dictionary of Contemporary World History, 2004, Jan Palmowski), Bosnian Civil War ( 1992-5) Enciclopedia.com.

 Na taj nacin se v ec u naslovu prikriva  ili  direktno negira njegov internacionalni  karakter  i agresija na Bosnu I Hercegovinu od strane susjednih drzava Srbije , Crne Gore sa istoka I Hrvatske sa zapadne strane nezavisne Bosne I Hercegovine.  O tome sam upravo pisala u clanku “ Bosnia” , uputila apel izdavacu  slikovite I luksuzne enciklopedije  The Concise  Geography Encyclopedia ,  izdate 2005 godine, jednom od mnogih primjera netacne interpretacije agresorskog rata na Bosnu I Hercegovinu. Na tome cu uporno raditi, zajedno sa clanovima  Bosanasko- americkog insituta za istrazivanje genocida i edukaciju kao isturenog odijeljenja sarajevskog Insituta,  da se poresno ne informisu nove generacije, buduci nosioci pluralistickog, tolerantnog demokratskog drustva.

___________________________________________________________________________________

·         Istrazivanje zrtava genocida sa posebnim osvrtom na Bosnu I Hercegovinu, Smail Cekic, strana 99 : Rony Blum, Gregory H. Stanton, Shira Sagi I Elihu D. Richer s pravom tvrde da “ etnicko ciscenje” “ omalovazava strahote genocida” iz cega izvode i definisu naslov svog rada, objavljenog 2007 godine ( ‘Etnic Cleansing’ Bleaches the Atrocities of Genocide).