SPECIFIÄŒNA POZICIJA BOSNE I HERCEGOVINE U PROCESU INTEGRACIJE U EU

I- UVODNI HISTORIJSKI KONTEKST

Potkraj XX stoljeća evropske zemlje sa socijalističkim društvenim ureÄ‘enjem zahvatila je duboka kriza. Riječ je o tadašnjim zemljama: SSSR, SFRJ, ÄŒehoslovačkoj, Poljskoj, Rumuniji, Bugarskoj i MaÄ‘arskoj.

Sve ove zemlje su, sem SFRJ, iz kriznog stanja izašle mirno putem reformi.
Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika transformisao se mirno zahvaljujući viziji i politici Gorbačova.

ÄŒehoslovačka republika je mirno izvela svoju disoluciju: nastale su dvije samostalne države - ÄŒeška i Slovačka. I ÄŒeška i Slovačka su ubrzano pristupile izvoÄ‘enju reformi što je omogućilo integraciju u Evropsku uniju i NATO savez. Ove dvije zemlje su od 2004. godine članice Evropske unije.

Uspješnu postsocijalističku tranziciju u pravcu reformi i integracije u Evropsku uniju izvele su Poljska, MaÄ‘arska, Slovenija, Estonija, Latvija, Litva, koje su takoÄ‘er, 2004. godine postale članice Evropske unije. Njihov pravac uspješne postsocijalističke tranzicije slijedile su i Rumunija i Bugarska. Ove dvije zemlje postaće članice Evropske unije 2007. godine.

Jugoslavenska socijalistička federacija, poznatija kao Titova Jugoslavija bila je u ekonomskom pogledu razvijenija od svih zemalja takozvanog sovjetskog bloka socijalističkih zemalja. U meÄ‘unarodnim odnosima imala je poziciju nesvrstane zemlje. Uz Indiju i Egipat, bila je lider formiranja i razvoja nesvrstanog pokreta u svijetu. Nastao početkom 60-ih godina Pokret nesvrstanih zemalja sa prostora Azije i Afrike ubrzao je historijski proces dokidanja kolonijalne vladavine. Posebno je uticao na zaustavljanje ratnih žarišta u svijetu i smanjenja opasnosti za mir uslijed blokovske podjele svijeta.

Na unutrašnjem planu SFRJ bila je razvila u preduzećima radničku samoupravu (nosilac odlučivanja bio je Radnički savjet). U opštinama i gradovima kao teritorijalnim zajednicama razvio se jedan oblik narodne lokalne samouprave. Bio je to specifičan komunalni sistem. Radnici su putem radničkih savjeta upravljali preduzećima a graÄ‘ani su putem opštinskih i gradskih vijeća upravljali svojim lokalnim zajednicama.

Skupštine i vlade su odlučivale na nivou republika i na nivou jugoslavenske federacije. Glavnu moć u odlučivanju imala je jedna politička stranka, jer je u cjelini društva vladao jednopartijski sistem. Vodeća partija - Savez komunista se, zbog monopola u vršenju vlasti tokom više decenija počeo birokratizirati. Za svoga života Tito je bio harizmatični voÄ‘a. Bio je koheziona snaga za cijelu zemlju. Uslijed napretka u socijalnom razvoju imao je neograničeno povjerenje radničke klase i cijele narodne populacije.

Nakon Titove smrti 1980. godine Savez komunista Jugoslavije kao vodeća politička snaga u zemlji sve više je klizio u ideološke i nacionalne podjele. Ove podjele su se prvobitno javljale kao neslaganja republičkih i centralnog rukovodstva jugoslavenskih komunista. U tim podjelama počele su bitno da slabe institucije jugoslavenske federacije. Posebno su gubile na uticaju Parlament, Vlada i Predsjedništvo kao kolektivni šef države.

U traženju rješenja za rasplet krize jugoslavenske federacije posebno u vremenu od 1989. do 1991. godine oblikovalo se više opcija.

Prva opcija je bila reforma jugoslavenske federacije sa promjenom društvenog ureÄ‘enja (tržišna privreda i politički pluralizam). Ovu opciju je zagovarao tadašnji predsjednik jugoslavenske Vlade inženjer Ante Marković. Marković je bio privrednik - menadžer liberalno demokratskih uvjerenja i sa vizijom ekonomskog napretka zemlje i njene integracije u Evropsku uniju.

Druga opcija je bila mirna disolucija SFRJ putem osamostaljenja republika i njihovog nezavisnog političkog razvoja. Ovu opciju su najsnažnije zagovarale Slovenija i Hrvatska, dvije najrazvijenije jugoslavenske republike. Ove dvije republike su svoju nezavisnost oblikovale putem višestranačkih izbora tokom 1991. godine. Istovremeno, ovu opciju su, sa izvjesnim zakašnjenjem, slijedile druge dvije republike: Makedonija i Bosna i Hercegovina. Ali Milošević, predsjednik Republike Srbije bio je žestok protivnik ove opcije.

Treću opciju zagovarao je Miloševićev režim, odnosno Srbija zajedno sa Crnom Gorom. Nakon što je došao na vlast u Srbiji 1987. godine omogućio je da se uzdigne i ojača srpski nacionalizam. Budući da je riječ o nacionalizmu najbrojnije nacije u tadašnjoj jugoslavenskoj federaciji on je razorno djelovao na meÄ‘unacionalne odnose. Poraslo je nepovjerenje i strah od Miloševićevog režima koji je u prvim godinama svoje vladavine ukinuo autonomiju Vojvodine i Kosova. Potom je formirao Saveznu Republiku Jugoslaviju koju su činile Srbija i Crna Gora. putem ove tvorevine Savezne Republike Jugoslavije preuzeo je upravljačku moć nad Jugoslavenskom narodnom armijom (JNA) i započeo provoÄ‘enje projekta: Velika Srbija. Ovaj projekat je značio da svi Srbi žive u jednoj državi i da se ne priznaju Avnojevske granice jugoslavenskih republika nastale u vrijeme formiranja jugoslavenske federacije 1943. godine (u vrijeme Drugog svjetskog rata). Na ovoj osnovi Miloševićev režim je omogućio vojnu i drugu potporu formiranju:

- Republike Srpska Krajina u Hrvatskoj i

- Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini.

Zbog ovog i ovakvog projekta Miloševićevog režima dogodio se rat u Hrvatskoj i rat u Bosni i Hercegovini. Na drugoj strani nije bilo rata u Sloveniji i Makedoniji. U Sloveniji je bilo sporadičnih sukoba u toku povlačenja JNA sa prostora Slovenije. U Hrvatskoj je pod pritiskom meÄ‘unarodne zajednice uspostavljeno primirje krajem 1991. godine i koje je održavano angažovanjem mirovnih snaga UN-a.

MeÄ‘unarodna zajednica i Evropska unija su bile uključene u pronalaženje mirovnog rješenja za disoluciju SFRJ. Pri tome nisu poduzele odlučne mjere koje bi spriječile nasilje i rat.

Ni meÄ‘unarodna zajednica ni Evropska unija nisu zaustavile Miloševićev režim koji je prisvojio JNA, tada četvrtu vojnu silu u Evropi i stavio je u funkciju ostvarivanja svojih velikodržavnih političkih ciljeva. Prema projektovanim ciljevima uspostavljanja Velike Srbije dio Hrvatske i najveći dio Bosne i Hercegovine bio bi pod srpskom vlašÄ‡u. Za ostvarivanje tog, cilja primijenjeno je etničko čišÄ‡enje i etnički progon nesrpskog stanovništva sa teritorija koji je proglašen ekskluzivno srpskim.

II- BOSNA I HERCEGOVINA I RASPLET KRIZE JUGOSLAVENSKE FEDERACIJE 1989-1992. GODINA

Bosna i Hercegovina je zemlja koja ima historijsku osobnost, ne samo na Balkanu, već šire u Evropi. U srednjovjekovnom dobu bila je država sa svim odlikama tadašnje egzistencije država u Evropi. Uz ostalo imala je razvijeno rudarstvo i trgovinu sa susjednim državama. Mirnu egzistenciju srednjovjekovne bosanske države zaustavila je najezda Otomanske imperije na Balkanu tokom četrnaestog i petnaestog stoljeća.

Nakon više decenija osvajanja Osmanlije su zauzele Bosnu i Hercegovinu 1463. godine. Ubile su bosanskog kralja Stjepana Tomaševića. Njegova supruga Katarina u bijegu od Osmanlija dospjela je do Rima gdje je nakon smrti pokopana. Njihova dva sina završili su u zarobljeništvu u tadašnjem Osmanskom carstvu.

Otomanska imperija je Bosnu zadržala u njenom zatečenom teritorijalnom obuhvatu. Zadržala ju je i u statusu posebne teritorijalno-upravne jedinice unutar Otomanskog carstva. Tako, na primjer od poznatog Karlovačkog mira iz 1699. godine Bosna i Hercegovina ima kontinuitet svojih granica i svog zasebnog teritorija. Ove granice će potvrditi i učiniti meÄ‘unarodnim, Berlinski kongres iz 1878. godine, kada je upravu nad Bosnom i Hercegovinom, preuzela Austrougarska monarhija. Svoju teritorijalnu, političko-upravnu i kulturološku zasebnost Bosna i Hercegovina je sačuvala i u Kraljevini Jugoslaviji i u Socijalističkoj (Titovoj) Jugoslaviji.

Kulturološku zasebnost Bosne i Hercegovine čine njena multireligijska, multikulturna i multietnička struktura. Od srednjeg vijeka do savremenog doba Bosna i Hercegovina ima multireligijsku i multikulturnu stvarnost. Dijelovi njenog stanovništva su tokom povijesnog razvoja postali pripadnici različitih religija. Do XV stoljeća, odnosno dolaska Osmanske uprave u Bosni i Hercegovini religijsku strukturu činili su katolici, bogumili i pravoslavci. Sa dolaskom Osmanlija u Bosnu započinje proces njene islamizacije. Tako je nastala i treća vjerska skupina (pripadnici islamske vjeroispovijesti) na prostoru Bosne, a od XVI stoljeća u Bosnu dolaze i Jevreji Sefardi iz Španije kao četvrta vjerska skupina. Postojanje više vjerskih identiteta na prostoru Bosne i Hercegovine oblikovalo je tokom više stoljeća posebnu kulturu meÄ‘uvjerske i meÄ‘uetničke tolerancije. Specifični vid suživota više religijskih skupina na istom prostoru, u istim naseljima, posebno gradskim, učinili su Bosnu i Hercegovinu složenom i specifičnom multikulturnom zajednicom u evropskom prostoru.

Vjerska pripadnost i vjerski identitet postaće osnov za oblikovanje etničkog identiteta tokom devetnaestog i dvadesetog stoljeća.

Prema popisu stanovništva iz 1991. godine Bosna i Hercegovina je imala ukupno 4.377.033 stanovnika.

Etnička struktura stanovništva vidljiva je na sljedećoj tabeli:

U odnosu na druge republike u jugoslavenskoj federaciji Bosna i Hercegovina u pogledu uvoÄ‘enja višepartijskog sistema imala je historijsko kašnjenje. Prvi višestranački izbori u Bosni i Hercegovini provedeni su u novembru mjesecu 1990. godine.

Pobjedu na prvim višestranačkim izborima dobile su tri etničke stranke: Stranka demokratske akcije (stranka bošnjačkog naroda); Hrvatska demokratska zajednica (stranka hrvatskog naroda) i Srpska demokratska stranka (stranka srpskog naroda). Ove tri etničke stranke dobile su 84% poslaničkih mjesta u Parlamentu Bosne i Hercegovine. Tokom izborne kampanje imale su saradnju sa ciljem rušenja jednopartijskog socijalističkog režima.

Na početku 1991. godine formirana je višestranačka vlada. MeÄ‘utim, u postupku formiranja vlasti etničke stranke su, kao pobjedničke stranke izbjegle da zajedno oblikuju program koalicije i na temelju tog programa potpišu koalicioni sporazum.

Vlast je formirana na principu partnerstva u vršenju vlasti. Resori u vlasti podijeljeni su u odreÄ‘enim omjerima izmeÄ‘u Stranke demokratske akcije, Hrvatske demokratske zajednice i Srpske demokratske stranke.

Tokom prve godine vršenja višestranačke vlasti a to je zapravo 1991. godina na dnevni red Parlamenta BiH došla su pitanja koja su otvorena procesom disolucije jugoslavenske federacije.

To je bilo pitanje državno-pravnog statusa Bosne I Hercegovine.

U Parlamentu Bosne i Hercegovine tokom višemjesečne rasprave oblikovale su se dvije opcije o mogućnosti rješenja državno-pravnog statusa Bosne i Hercegovine unutar procesa disolucije SFRJ.

Prva opcija je zasnovana na stajalištu da Bosna i Hercegovina, na temelju historijskog razvoja svoje državnosti, putem demokratskog izražavanja volje graÄ‘ana na referendumu oblikuje nezavisan i suveren državno-pravni status. Ovu opciju su zagovarale Stranka demokratske akcije, Hrvatska demokratska zajednica i pet opozicionih stranaka: SDP, SRS, LS, MBO i DSS.

Drugu opciju je zagovarala Srpska demokratska stranka (stranka Radovana Karadžića) i Srpski pokret obnove. Ova opcija je zagovarala stanovište da Bosna i Hercegovina ne može biti suverena država sa meÄ‘unarodnim priznanjem. Bosna i Hercegovina mora biti etnički podijeljena.

Parlament BiH je potkraj 1991. godine odlučio da se provede referendum[1] graÄ‘ana o nezavisnom i suverenom razvoju BiH. Referendum je izveden 29. februara i 1. marta 1992. godine. Na referendum je izašlo 64% graÄ‘ana BiH upisanih u biračke spiskove. Za suvereni i nezavisni razvoj države Bosne i Hercegovine glasalo je 99% graÄ‘ana koji su izašli na referendum.

Na ovaj način je na demokratskoj osnovi pronaÄ‘eno rješenje da Bosna i Hercegovina kao i druge jugoslavenske republike: Hrvatska, Slovenija i Makedonija, dobije status suverene i nezavisne države.

Nakon proglašavanja odluke o nezavisnosti i suverenosti Bosne i Hercegovine zemlje Evropske unije, SAD i mnoge druge zemlje donijele su odluke o meÄ‘unarodnom priznanju države Bosne i Hercegovine.

ÄŒlanicom UN-a Bosna i Hercegovina je postala u maju mjesecu 1992. godine.

Srpska demokratska stranka nije priznala rezultate referenduma graÄ‘ana i proglašenje nezavisnosti i suverenosti Bosne i Hercegovine. Izašla je iz Parlamenta BiH. Prešla je na vojnu opciju u ispunjavanju svojih ciljeva: stvaranje Republike srpskog naroda na prostoru BiH i njeno pripajanje Srbiji. Za ovaj i ovakav projekat Srpska demokratska stranka se mogla odlučiti, jer je dobila političku, vojnu i ekonomsku potporu Miloševićevog režima u Srbiji.

         [1] Za svoju odluku o referendumu graÄ‘ana za izjašnjavanje o državno-pravnom statusu Parlament BiH je dobio i preporuku Badinterove komisije. Komisiju je formirala Evropska unija, a na čelu Komisije je bio francuski ustavni sudija Badinter.


Rat je započeo opsadom Sarajeva u aprilu mjesecu 1992. godine. Do Dejtonskog mirovnog sporazuma (novembar 1995. godine) u opsjednutom Sarajevu je od granata sa položaja srpske vojske stradalo 12.000 civila.

Vojska Republike Srpske je pod komandom generala Ratka Mladića (od juna 2011. godine nalazi se na suÄ‘enju u Haškom tribunalu) prognala preko dva miliona stanovnika sa njihovih predratnih mjesta življenja.

Izvršen je i genocid nad 8.000 Bošnjaka u gradu SREBRENICA. To je prvi genocid u Evropi nakon Drugog svjetskog rata.

Odbranu Bosne i Hercegovine organizovalo je i vodilo Ratno Predsjedništvo Bosne i Hercegovine, sastavljeno od pripadnika svih naroda koji žive u Bosni i Hercegovini. Kao višepartijsko i višeetničko Ratno Predsjedništvo BiH[2] je organizovalo političke i odbrambene aktivnosti.

Usvojilo je u junu 1992. godine Platformu o radu Predsjedništva BiH u ratnim uslovima. Ovom Platformom Ratno Predsjedništvo BiH je definisalo nekoliko strateških ciljeva:

- Razvoj Bosne i Hercegovine kao države parlamentarne demokratije i države ravnopravnih naroda sa ciljem njenog priključivanja zajednici evropskih naroda - postizanje članstva u Evropskoj uniji;

         - Odbrana teritorijalnog integriteta Bosne i Hercegovine i njenog višeetničkog i višekulturnog bića;

         - Organizovanje Armije BiH kao multietničke i svenarodne oružane snage;

         - Pregovori u okviru meÄ‘unarodne zajednice za pronalaženje mirovnog političkog rješenja za Bosnu i Hercegovinu.

Djelujući na ovako definisanim strateškim ciljevima Predsjedništvo Bosne i Hercegovine je uspješno vodilo odbranu Bosne i Hercegovine i pregovore za postizanje mirovnog rješenja.

Kao prvi uspjeh u zaustavljanju rata u Bosni i Hercegovini smatra se potpisivanje Vašingtonskog mirovnog sporazuma 1994. godine. Na temelju ovog sporazuma formirana je Federacija Bosne i Hercegovine kao entitet u kome živi većinsko bošnjačko i hrvatsko stanovništvo.

Nakon toga u ljeto 1994. godine uslijedio je Plan kontaktne grupe koju čine: SAD, Engleska, Francuska, Ruska federacija i Savezna Republika Njemačka. Ovaj plan zasnovan na ideji dva entiteta postat će osnova za donošenje Dejtonskog mirovnog sporazuma u novembru mjesecu 1995. godine.

         [2] U sastavu Predsjedništva BiH bila su dva Bošnjaka, dva Hrvata, dva Srbina i jedan iz skupine ostalih.


I do Vašingtonskog i do Dejtonskog mirovnog sporazuma došlo je, tek nakon što su Sjedinjene Američke Države preuzele liderstvo u voÄ‘enju mirovnog pregovaračkog procesa.

Dejtonski mirovni sporazum je djelo diplomatije američke administracije. Njome je zaustavljen rat. Istovremeno sa Dejtonskim mirovnim sporazumom započinje izgradnja mira u Bosni i Hercegovini i demokratskih institucija države Bosne i Hercegovine.

Može se kazati da Dejtonski mirovni sporazum ima dvije strane medalje: prvu da je uspostavio mir i drugu da je, uz angažovanje vojnih i civilnih snaga meÄ‘unarodne zajednice omogućena tranzicija bosanskohercegovačkog društva i integracija u Evropsku uniju i NATO savez.

I pored opravdanih kritika da je Dejtonski mirovni sporazum uveo dominaciju etničkog principa i funkcionisanje države Bosne i Hercegovine. On je omogućio izgradnju institucija države Bosne i Hercegovine, zatim, demokratsku konsolidaciju i izvođenje procesa integracije države BiH u Evropsku uniju.


III - ZEMLJE ZAPADNOG BALKANA I EVROPSKA UNIJA

Zemlje Zapadnog Balkana su u okviru politike proširenja Evropske unije, dobile mogućnost integrisanja u Evropsku uniju. Geopolitički uticaj procesa evropskih integracija bitno je doprinio zasnivanju i provoÄ‘enju socijalnih, političkih i ekonomskih reformi.

Integracija zemalja Zapadnog Balkana u Evropsku uniju javlja se i kao geopolitička dimenzija za mir ne samo u jugoistočnu Evropu već šire na evropskom kontinentu.


Sve zemlje Zapadnog Balkana pojedinačno prolaze svoj integracijski put do članstva u Evropskoj uniji.

Najviše je, u integracijskom procesu uspjela Republika Hrvatska. U junu mjesecu 2011. godine završila je predpristupne pregovore sa Evropskom komisijom. Dobila je poziv za članstvo u Evropskoj uniji u prvoj polovini 2013. godine. Srbija je pred dobivanjem statusa kandidata za članstvo u Evropskoj uniji (važan uslov za status kandidata ispunjen je hapšenjem generala Ratka Mladića i njegovo izručenje Haškom tribunalu).

Makedonija ima status kandidata. Ali dalje odvijanje integracijskog procesa ovisi od rješenja spora sa Grčkom, koji je Grčka otvorila u vezi sa pitanjem imena Makedonije.

Crna Gora je dobila status kandidata i predstoji početak pregovora.

Albanija je zaključila Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa Evropskom unijom, ali ima usporeno provođenje reformi.

Kosovo je dobivanje svoje državne nezavisnosti vezalo za integraciju u Evropsku uniju. Približavanje Kosova Evropskoj uniji je sastavni dio strategije stabilizacije i učvršÄ‡enja mira na prostoru Kosova i Balkana.

Bosna i Hercegovina je 2008. godine potpisala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa Evropskom komisijom i time ušla u ugovorni odnos sa Unijom.

Posmatrano u historijskom kontekstu minulih ratova i etničkih sukoba na Balkanu krajem XX i početkom XXI stoljeća zemlje sa ovog prostora mogu postići i stabilnost u ekonomskom razvoju i izvjesnu političku budućnost samo pod pretpostavkom uspješne integracije u Evropsku uniju. Zato se odvijanje integracije zemalja Zapadnog Balkana u Evropsku uniju javlja kao strateško pitanje za demokratske proevropske snage u ovim zemljama.

IV - SPECIFIÄŒNA POZICIJA BOSNE I HERCEGOVINE U PROCESU INTEGRACIJE U EU

Na prostoru Bosne i Hercegovine bio je razarajući rat (1992-1995). Njena privreda i infrastruktura je bila skoro uništena.



Nakon zaustavljanja rata meÄ‘unarodna zajednica je pomogla putem donatorskih sredstava sa pet milijardi dolara postratnu obnovu infrastrukture, škola, bolnica i gradskih naselja u Bosni i Hercegovini.

Prvi Visoki predstavnik meÄ‘unarodne zajednice (OHR) ŠveÄ‘anin, Karl Bilt je svojim odlukama, jer nije bilo konsenzusa meÄ‘u pobjedničkim partijama poslije izbora 1996. godine, riješio pitanje grba, zastave, automobilskih tablica. Osigurao je slobodu kretanja i time je započela ekonomsko-socijalna obnova BiH uz pomoć meÄ‘unarodne zajednice. Istovremeno je započeo i proces povratka izbjeglica i raseljenih osoba u njihova predratna mjesta življenja.

U to vrijeme Parlament i državno Predsjedništvo BiH sastajali su se Zemaljskom muzeju pod pratnjom snaga SFOR-a.

Stabilizaciju mira osigurale su snage NATO saveza. U takvim uslovima započeo je postdejtonski politički razvoj Bosne i Hercegovine.

Nijedna zemlja na Zapadnom Balkanu nije imala tako razorne posljedice rata kao Bosna i Hercegovina.

U postratnom vremenu Bosna i Hercegovina je bila pred više izazova:

Ø Kako obnoviti privredu i komunalnu infrastrukturu?

Ø Kako izvesti povratak izbjeglica?

Ø Kako obnoviti meÄ‘uetničko povjerenje?

Ø Kako ojačati demokratski kapacitet institucija države Bosne i Hercegovine?

Ø Kako započeti reforme za sticanje članstva u Evropskoj uniji i NATO savezu?

U ovom historijskom kontekstu Bosna i Hercegovina ima specifičnu poziciju u procesu integracije u Evropsku uniju. Njena pozicija se bitno razlikuje od, na primjer Hrvatske i Srbije. Zašto? Ponajviše zato što Bosna i Hercegovina istovremeno prolazi kroz više društveno-historijskih procesa. Riječ je o:

- procesu postratne obnove;

- procesu postsocijalističke tranzicije;

- procesu demokratske konsolidacije;

- procesu obnove međuetničkog povjerenja;

- procesu integracije u EU i NATO savez.

Za Bosnu i Hercegovinu integracija u Evropsku uniju znači više od izvoÄ‘enja reformi i postizanja evropskih standarda u ekonomiji, politici i kulturi. Radi se o tome da je integracija BiH u Evropsku uniju prije svega projekt mira. I sama ideja Evropske unije nakon Drugog svjetskog rata bila je primarno motivisana očuvanjem mira na evropskom kontinentu.

Razumijevanje integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju kao projekta mira proističe iz koncepta mirovnog političkog rješenja izvedenog o obliku Dejtonskog mirovnog sporazuma. Unutar Dejtonskog mirovnog rješenja Bosna i Hercegovina izvodi, dvije integracije: unutrašnju integraciju i integraciju u evroatlanske institucije - Evropsku uniju i NATO savez. IzvoÄ‘enje projekta integracije u Evropsku uniju odvija se posredstvom aktivnosti Parlamenta Bosne i Hercegovine i posredstvom Visokog predstavnika meÄ‘unarodne zajednice kao civilne institucije meÄ‘unarodne zajednice i Evropske unije.

Ovdje se radi o činjenici da je izgradnja mira i institucija države Bosne i Hercegovine sa dejtonskim mirovnim sporazumom internacionalizovana. Istovremeno valja imati u vidu da mir i stabilan politički razvoj Bosne i Hercegovine bitno ovisi od dinamike odvijanja evropskog integracijskog procesa.

Bosna i Hercegovina je nakon više izvedenih reformi stekla uslove da potpiše 2008. godine Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa Evropskom komisijom. Prije toga, Bosna i Hercegovina je izvela reformu entitetskih vojski formiranjem jedinstvenih oružanih snaga za Bosnu i Hercegovinu. Formirana je Uprava za indirektno oporezivanje. Uspostavljene su službe sigurnosti i Sud Bosne i Hercegovine. Vijeće ministara je prošireno sa šest na devet ministarstava. Formirana je Direkcija za koordinaciju rada policijskih struktura i sigurnosnih službi.

Nakon potpisivanja Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju trebalo je donijeti nekoliko zakona koji su uslov za sticanje statusa kandidata za prijem u članstvo Evropske unije. Riječ je o sljedećim zakonima:

- Zakon o državnoj imovini;

- Zakon o državnoj pomoći;

- Zakon o popisu stanovništva.

Ovi zakoni su ušli u parlamentarnu proceduru u proljeće 2010. godine, zapravo pred parlamentarne izbore u BiH u oktobru 2010. godine. Izborna kampanja je odgodila donošenje ovih zakona u vrijeme nakon parlamentarnih izbora.

Međutim, nakon provedenih parlamentarnih izbora u oktobru 2010. godine uslijedila su politička sukobljavanja među pobjedničkim strankama u pogledu mogućnosti formiranja programske koalicije i na toj osnovi Vlade Bosne i Hercegovine koja ima parlamentarnu većinu.

Pregovori stranaka o formiranju Vlade Bosne i Hercegovine nisu doveli do rješenja i nakon osam proteklih mjeseci od parlamentarnih izbora. Sve je izvjesnije da se Vlada Bosne i Hercegovine neće formirati do jeseni 2011. godine. Izgubiće se još jedna godina dragocjenog vremena za izvoÄ‘enje reformi u procesu integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju.

To je veoma nepovoljna činjenica i za odgovornost parlamentarnih stranaka u Bosni i Hercegovini ali i za odgovornost meÄ‘unarodne zajednice i Evropske unije, sa stanovišta ovlaštenja za provoÄ‘enje Dejtonskog mirovnog sporazuma. Radi se o tome da OHR, kao institucija meÄ‘unarodne zajednice i Evropske unije ima Bonska ovlaštenja za sankcije prema snagama koje vrše opstrukciju provoÄ‘enja Dejtonskog mirovnog sporazuma. A valja imati u vidu da nema cjelovitog provoÄ‘enja Dejtonskog mirovnog sporazuma, ako istovremeno nema uspješnog odvijanja procesa integracije u Evropsku uniju.

Zato se kao krucijalno, postavlja pitanje: može li se ubrzati proces integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju?

Stojimo na stanovištu da može uz nekoliko pretpostavki:

Prva pretpostavka podrazumijeva formiranje Vlade Bosne i Hercegovine na koalicionom programu koji garantuje provoÄ‘enje reformi i ubrzanje integracije BiH u EU. U reformama koje slijede bila bi i ustavna reforma prevashodno u dva aspekta: provoÄ‘enje presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Sejdić-Finci i uvoÄ‘enje evropske klauzule u Ustav Bosne i Hercegovine kojom bi se proširila i nadležnost i kapacitet Parlamentarne skupštine BiH u primjeni pravo Evropske unije u Bosni i Hercegovini.

Druga pretpostavka je sadržana u promjeni strategije i metoda angažovanja institucija Evropske unije u pružanju ekonomske, tehničke i političke pomoći u izvoÄ‘enju reformi od kojih ovisi dinamika evropskih integracija. Ovaj pristup podrazumijeva da institucije Evropske unije, prije svega Direkcija za proširenje Evropske unije usvoje zajedničku agendu sa institucijama Bosne i Hercegovine za sve predstojeće reforme u naredne četiri godine. Tehnička pomoć i operativna koordinacija izvoÄ‘enja reformi omogućila bi ubrzano provoÄ‘enje reformi. Na taj način bi institucije Evropske unije preko Specijalnog predstavnika Evropske unije u BiH preuzele odgovornost u izvoÄ‘enju integracije BiH u Evropsku uniju kao projekta mira za Bosnu i Hercegovinu. Ubrzanje procesa integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju nije moguće bez zajedničkog djelovanja institucija države BiH i institucija Evropske unije i meÄ‘unarodne zajednice.

Treća pretpostavka, seže do opšteg sigurnosnog okvira za mir. Riječ je zapravo o okviru u kome bi se, u zagarantovanim uslovima mira izvodile reforme za integraciju BiHu Evropsku uniju. Taj opšti sigurnosni okvir je NATO savez kao udružena snaga zemalja evroatlanskog prostora. Uključivanje Bosne i Hercegovine u NATO savez opredijeljeno je onom geopolitičkom osnovom na kojoj je zasnovan Dejtonski mirovni sporazum. Sa članstvom BiH u NATO savezu dokidaju se osnove za djelovanje ekstremnih nacionalističkih snaga koje za cilj imaju etničku podjelu Bosne i Hercegovine. Etnička podjela je onaj projekt koji vodi destabilizaciji bh. društva i države, ali ne samo Bosne i Hercegovine, već neminovno i jugoistočne i cijele Evrope.

V - OPŠTI ZAKLJUÄŒAK

1) Tokom višestoljetne historije Bosna i Hercegovina egzistira kao posebna zemlja sa svojom teritorijalnom cjelinom i kulturološkom osobenošÄ‡u.

2) Nakon srednjovjekovne samostalne državne egzistencije Bosna i Hercegovina je kao cjelovit i zaseban upravno-politički entitet opstala unutar Otomanskog carstva, potom Austrougarskog carstva te u Kraljevini Jugoslaviji i socijalističkoj Jugoslaviji.

3) Svoj suvereni i nezavisni državno-pravni status stiče putem referenduma građana 1992. godine u okviru historijskog procesa disolucije jugoslavenske socijalističke federacije.

4) Tokom rata od 1992-1995. godine Miloševićev režim je imao za cilj etničku podjelu i negaciju države Bosne i Hercegovine. MeÄ‘utim uslijedila je diplomatska i vojna intervencija meÄ‘unarodne zajednice pod liderstvom SAD. Kao rezultat te intervencije postignut je, Dejtonski mirovni sporazum. Time je izgradnja mira u Bosni i Hercegovini i same države Bosne i Hercegovine internacionalizirana.

5) Tokom petnaest godina provoÄ‘enje Dejtonskog mirovnog sporazuma Bosna i Hercegovina je izvela više reformi koje su joj omogućile potpisivanje Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sa Evropskom unijom 2008. godine.

6) Zastoj koji se iskazuje u odvijanju procesa integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju od 2009. do 2011. godine posljedica je razarajućeg djelovanja etnonacionalizma i nepostojanja konsenzusa vladajućih stranaka u donošenju reformskih zakona.

7) Izvođenje projekta integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO savez javlja se kao geopolitički okvir i strategijski cilj. Tom integracijom osigurava se politička budućnost i stabilan razvoj države BiH.

8) Ubrzanje integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju nije moguće bez pojačanog angažovanja institucija Evropske unije i međunarodne zajednice.