ŽRTVE ZLOČINA U REPUBLICI BOSNI I HERCEGOVINI 1992. – 1995

 

10. novembar 2009. 

      1. Uvodne napomene: Svaka država na čijoj se teritoriji vodi rat, a posebno ona na koju je izvršena agresija, kao što je to slučaj sa Republikom Bosnom i Hercegovinom, ima prvorazredni državni interes i obavezu da istraži i utvrdi korijene, uzroke, ciljeve, rasprostranjenost, obim i intenzitet svih oblika zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava, tj. sveukupne ljudske žrtve i materijalna razaranja. Polazeći od toga, a imajući u vidu rasion d`être Ujedinjenih nacija i višestruko, nakon Holokausta i genocida u Drugom svjetskom ratu, ponovljeni duh “nikad više”, ta obaveza je tim veća, posebno za zemlju u kojoj je izvršen genocid.

      U toku i poslije genocida i drugih oblika zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava, počinjenih poslije Holokausta, a čije su žrtve ogromnom većinom civili, vrše se najrazličitije manipulacije u vezi sa karakterom sukoba i prirodom zločina, što, pored ostalog, implicira problem statusa i ukupnog broja žrtava, pri čemu je prisutno i poricanje genocida, a što je, po većini istraživača, završna faza genocida. Stoga nas i ne čudi licemjernost odreÄ‘enih političkih subjekata koji poriču, ublažavaju, relativiziraju i minimiziraju genocid, nastojeći da, pored ostalog, onemoguće naučno zasnovan pristup istraživanju i stjecanju naučno istinitog saznanja o kvalitativno-kvantitativnim odredbama genocida.

      Istražiti ljudske i materijalne žrtve, prije svega zločine nad licima i objektima zaštićenim meÄ‘unarodnim humanitarnim pravom, sa stanovišta nauke, teorije i metodološke paradigme i u skladu sa osnovnim zahtjevima principa i pravila logičkog i naučnog mišljenja i naučnog istraživanja je izuzetno složen, težak i dugotrajan posao. Ta složenost posebno je izražena u slučaju Bosne i Hercegovine na kraju XX stoljeća, gdje su agresori i njihovi kolaboracionisti i u toku agresije i poslije Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (Dejtonski mirovni sporazum, 1.-21. novembra 1995) poricali i poriču genocid i preduzimali i preduzimaju raznovrsne aktivnosti da se istina o njihovim zločinima potpuno prikrije, relativizira, minimizira i falsifikuje. Dosadašnja istraživanja su se, pored značajnih naučno utemeljenih radova o agresiji na Republiku Bosnu i Hercegovinu, uglavnom, svodila na otkrivanja, identifikovanje i evidentiranje žrtava sa smrtnim ishodom. Nažalost, neka istraživanja i njihovi rezultati doprinijeli su marginalizaciji žrtava genocida i neprimjerenom trgovanju njihovim brojem i statusom, čime su otvorene razne spekulacije. Iz tih razloga proistječe i akademska i ljudska potreba otkrivanja, identifikovanja, konstatovanja i definisanja objektivnih kriterija sticanja naučnog saznanja, odnosno naučne istine o žrtvama, kao dijela ukupnog ljudskog i društvenog saznanja i ljudskog i društvenog iskustva, što će se učiniti sa ovim istraživanjem. U tom pravcu je usmjereno i naučno istraživanje “ŽRTVE ZLOÄŒINA U REPUBLICI BOSNI I HERCEGOVINI 1992.-1995.”, čijim se predmetom, ciljevima, hipotezama, naučnom istraživanju, instrumentarijem, planovima istraživanja i planovima obrade podataka to potvrÄ‘uje.

      2. Naučna i društvena opravdanost istraživanja: Naučna opravdanost istraživanja proizilazi iz značaja problema i predmeta istraživanja, te doprinosom naučnom i metodološkom saznanju. Teorijsko odreÄ‘enje predmeta istraživanja doprinosi izgradnji teorijske definicije zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava i drugih teških povreda meÄ‘unarodnog humanitarnog prava  i teorije (a) o dogaÄ‘ajima, sadržaju,  oblicima, načinu i dimenzijama zločina kao društvenoj pojavi, kao i saznanju odreÄ‘enih pravilnosti. U odnosima svojstava žrtava i odredbi društvenog položaja sa oblicima zločina i načinima izvršenja zločina, na osnovu čega je moguće izgraditi odreÄ‘ene kriterije klasifokacije i tipologizacije.

      Društvena opravdanost istraživanja se ogleda u aktuelnom i potencijalnom doprinosu istraživanja u objektiviziranju, objektivnom shvatanju i tretiranju sadržaja, obima, intenziteta, rasprostranjenosti, dimenzijama i trajanju posljedica zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava i drugih teških povreda meÄ‘unarodnog humanitarnog prava, izbjegavanju manipulacija o obimu izvršenih zločina, smanjenju društvene napetosti i nepovjerenja u funkciji izgradnje trajnog i stabilnog mira.

      Ovo istraživanje i njegovi rezultati upravo trebaju doprinijeti organizaciji smislenih i svrsihodnih društvenih akcija od odreÄ‘enih struktura i nivoa vlasti u Bosni i Hercegovini i šire u pravcu pomoći žrtvama zločina, iz čega proističe društvena opravdanost ovog istraživanja. 

      3. Predmet istraživanja se zasniva na sljedeća dva postulata: 

• prvo, istraživanje žrtava genocida i drugih oblika zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava na području Republike Bosne iHercegovine 1992-1995. je složen, osjetljiv i odgovoran istraživački poduhvat, koji determinira i zahtijeva poznavanje suštine problema i predmeta istraživanja, prirodu naučno-istraživačkog rada i savjesnost i odgovornost svih učesnika u procesu istraživanja;
• drugo, do objektivnih i istinitih rezultata o ovim zločinima može se doći jedino na validnom, pouzdanom i primjenjivom naučno-istraživačkom projektu, kao teorijsko-metodološkoj osnovi empirijskog naučnog istraživanja.

 

      Smisao i značaj navedenih postulata ilustrovan je kroz naučno-teorijsko-metodološka i metodološko-metodička bitna pitanja pristupa empirijskom istraživanju, kao kritičkoj naučnoj analizi evidentiranih saznanja o žrtvama genocida u Bosni i Hercegovini.

      Istraživanje ukupnih i integralno cjelovitih teških povreda meÄ‘unarodnog humanitarnog prava zahtijeva utvrÄ‘ivanje svih žrtava genocida i drugih oblika zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava i njihovo imenovanje, označavanje definisanje, kako bi se otkrila i identifikovala historijska istina u ovoj oblasti, a koja je bitna osnova sudske i društvene pravde. Radi se, uglavnom, o teškim povredama meÄ‘unarodnog humanitarnog prava, odnosno najtežim zločinima od značaja za meÄ‘unarodnu zajednicu u cjelini, pri čemu su očigledne i evidentne najteže posljedice za žrtve kod pojedinih subjekata, a posebno zaštićenih lica i zaštićenih objekata. UtvrÄ‘ivanje kategorija žrtava, njihov status, oblike zločina, način izvršenja zločina i definisanje osnovnih pojmova moraju biti zasnovani na relevantnim i aktuelno važećim izvorima meÄ‘unarodnog humanitarnog prava, ratnog prava i naučno verifikovanih saznanja, u kojima se iskazuje autentično shvatanje društvenih i drugih pojava većine svjetskih akademskih autoriteta u pravu, demografiji, historiji, vojnim, sociološkim, političkim i drugim naukama. Dakle, prilikom definisanja osnovnih pojmova nužno je koristiti kombinovani analitičko-sintetički pristup.

      U predmetnom istraživanju dokumenti se moraju klasifikovati prema složenom kriteriju, koju čine: autor, izvornost, vjerodostojnost i vrijeme nastanka. Polazeći od osnovnih postavki sadržanih u prethodno navedenom kriteriju, dokumenti kao izvori mogu se klasifikovati na primarne i sekundarne.

      Teorijska saznanja o zločinima protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava u Republici Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. godine imaju karakter naučno poznatih, ali još uvijek naučno neverifikovanih saznanja, složenosti pojave, problema i predmeta istraživanja.

      Kategorijalni aparat u ovom istraživanju proizilaze iz naziva teme, projekta istraživanja i činilaca i odredbi predmeta istraživanja. Naučno-teorijska situacija obavezuje nas na kombinovani pristup u definisanju bitnih centralnih pojmova. Sve definicije su realne – bave se obradama i svojstvima žrtava, one su suštinski eksplikativne, normativne, zbog toga što su kategorije žrtava, status žrtava, oblici zločina i način izvršenja zločina odreÄ‘eni normativnio-pravnim aktima, što govori da se radi o teškim povredama kršenja meÄ‘unarodnog humanitarnog prava.

      Prvi početni, odreÄ‘eni, fundamentalni pojam je zločin genocida koji sadrži više Äinilaca i svojstava neposredno manifestovanih i (ili) posredno manifestovanih u društvenoj stvarnosti. U suštini radi se o sadržini raznovrsnih zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava, koji se ne može ograničiti samo na vremenski period 1992.-1995, već  traje i danas i čija se rasprostranjenost, obim i intenzitet pojačava.

      Pojam žrte zločina obuhvata sve kategorije žrtava, status žrtava, oblike, zločine i načine izvršenja zločina, uglavnom, nad civilnim stanovništvom, njihovim materijalnim i kulturnim dobrima i duhovnim tvorevinama u datom periodu.

      Dakle, potrebno je otkriti, identifikovati i konstatovati kategorije žrtava i objasniti status žrtava, oblik zločina i načine izvršenja zločina u Republici Bosni i Hercegovini 1992.-1995,  te obim izvršenih zločina – pojedinaca, grupa, zajednica, manifestnu formu i intenzitet zločina (shvaćen kao akumulaciju manifestovanih posljedica kod žrtava).

      Sadržaj pojma i definicija zločina obuhvata kategorije žrtava,  obilježja žrtava, status žrtava, oblike zločina i izvršenje zločina, čija je korelacija u predmetnom istraživanju evidentna i iskazuje se kroz odnos kategorija žrtava (obilježja), status žrtava, oblici zločina i načini izvršenja zločina.

      4. Ciljevi istraživanja: Osnovni naučni cilj istraživanja je naučno otkriće, konstatovanje i naučna deskripcija zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava u Republici Bosni i Hercegovini od 1. januara 1992. do 31. decembra 1995, kao i lica koja do 1992. nisu bili stanovnici Republike Bosne i Hercegovine, a koji su se u datom periodu zatekli na području države, te zaštićeni objekti. Na osnovu pribavljenih, sreÄ‘enih i obraÄ‘enih podataka  izvestiće se odreÄ‘ene  klasifikacije i tipologizacije žrtava po relevantnim obilježima i svojstvima. Društveni cilj istraživanja je izgradnja naučne osnove prema čijoj upotrebi će se opredjeliti društveni subjekt po vlastitom izboru (posebno naručilac istraživanja).

      Društveni ciljevi u ovom slušaju mogu doprinositi i informativnoj i inicijativnoj funkciji proučavanja utvrÄ‘ivanjem, dijagnosticiranjem i konstatiranjem naučne istine.

      Istraživanje treba obezbjediti naučnu istinu o zločinima protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava nad stanovništvom, besmislenosti i pogubnosti oružanih sukoba, posljedicama koje su oni proizveli – neposredno i posredno, te u konačnom izbjeći sve manipulacije i zloupotrebu žrtava u političke svrhe, posebno uvećavanjem, minimiziranjem ili relativizacijom broja žrtava i tako biti stimulator i inicijator utvrÄ‘ivanja istine, zadovoljavanja pravde i ostvarivanja stabilnog mira i jačanja meÄ‘unarodnog povjerenja u Bosni i Hercegovini i okruženju.

      5. Hipoteze: U ovom istraživanju potrebno je utvrditi postulate kao osnovne bitne stavove na kojim zasnivamo postavke, osnovne pretpostavke i pristupe procesu sticanja naučnog saznanja u naučnom istraživanju. Osnovni postulati u ovom istraživanju proizilaze iz činjenica:

• U Republici Bosni i Hercegovini su u periodu od 1992. do 1995. nad stanovništvom izvršeni brojni oblici zločina protiv čovječnosti i meÄ‘unarodnog prava raznih svojstava, osobina i karakteristika, kao i lica koja do 1992. nisu bila stanovnici Rrepublike Bosne i Hercegovine, a koji su se u datom periodu zatekli na području ove države. U tom su periodu izvršeni i mnogi zločini nad civilnim objektima pod posebnom zaštitom meÄ‘unarodnog prava.
• SprovoÄ‘enjem zabranjenih načina ratovanja u Republici Bosni i Hercegovini je vršena koordinirana, dugotrajna, rasprostranjena i sistematska kampanja (vojna strategija) granatiranja civilnih područja i civilnog stanovništva iz artiljerijskog, minobacačkog i pješadijskog oružja. Granatiranjem i snajperskim djelovanjem ubijeno je i ranjeno na hiljade civila oba pola i svih starosnih dobi, uključujući djecu i starce. Time je vršen i teror nad civilnim stanovništvom, nanoseći mu tjelesne i psihičke patnje, usljed čega je veliki dio civilnog stanovništva živio u strahu, od čega su neki i umirali.
• Civili su namjerno gaÄ‘ani dok su se bavili egzistencijalnim poslovima ili se nalazili na civilnim lokacijama. Civili su gaÄ‘ani na sahranama, u kolima hitne pomoći, bolnicama, tramvajima i autobusima, dok su se vozili s autom ili biciklom, kod kuće, dok su obraÄ‘ivali vrtove, na ulici, u redovima za vodu, hljeb i ogrev i drugim poslovima i povodima. GaÄ‘ana su čak i djeca u školama, ili dok su se igrala napolju.
• U Republici Bosni i Hercegovini je u periodu od 1992.–1995. došlo do bitne promjene socio-demografske strukture stanovništva.

       

      Generalnu hipotezu možemo iskazati sljedećim stavom: obim, sastav i struktura žrtava se razlikuju po bitnim obilježjima, dogaÄ‘ajima i dogaÄ‘anjima, oblicima, načinima i dimenzijama vršenja zločina na pojedinim područjima, odnosno dijelovima Republike Bosne i Hercegovine, u pojedinim godinama – periodu od 1992. do 1995.

      Broj, sastav i struktura  Å¾rtava po bitnim obilježima različiti su na pojedinim područima Republike Bosne i Hercegovine i u odreÄ‘enim godinama perioda posmatranja.

      Struktura promjene žrtava ogledaju se  u promjenama broja i sastava stanovništva, naročito prema starosti, obrazovanju i nacionalno-religijskoj pripadnosti.

      Indikatori: iskaz predstavnika domaćinstva odreÄ‘enog sadržaja o obilježjima žrtve, člana domaćinstva i relevantni dokumenti nadležnih institucija iz perioda 1992. do 1995.

      Broj i struktura žrtava po odreÄ‘enim obilježjima na pojedinim područima Republike Bosne i Hercegovine su srazmjerni sastavu i strukturi stanovništva koje živi na tom području.

      Indikator: Popis stanovništva iz 1991. po bitnim obilježima i relevantna dokumenta nadležnih institucija iz perioda 1992. do 1995.

      Osnovna svojstva oblika zločina u Republici Bosni i Hercegovini se razlikuju po pojedinim područima i u pojedinim periodima, te dogaÄ‘ajima i dogaÄ‘anjima vršenja zločina.

      Odredbe oblika zločina su uslovljene i načinom, mjestom, vremenom i dogaÄ‘ajem izvršenja zločina.

      Indikator: iskaz odreÄ‘enog sadržaja preživjele žrtve – lica ili svjedoka i relevatna dokumentacija.

      Osnovne oblike načina izvršenja zločina u Republici Bosni i Hercegovini razlikuju se po pojedinim područima i u pojedinim periodima, kao i dogaÄ‘ajima i dogaÄ‘anjima vršenja zločina.

      Način istraživanja zločina zavisi od intenziteta, oblika i načina borbenih dejstava, vremenskog perioda izvršenja zločina i područja –  mjesta zločina.

      Indikatori: iskaz odreÄ‘enog sadržaja preživjele žrtve – lica i svjedoka ukoliko je lice ubijeno, te relevantna dokumentacija nadležnih institucija iz perioda 1992. do 1995.

      Način istraživanja zločina zavisi od dogaÄ‘aja i okolnosti u kojima je zločin izvršen.

      Indikator: iskaz odreÄ‘enog sadržaja kompetentnih subjekata – žrtve ili svjedok (ukoliko je lice ubijeno), te relevantna dokumenta iz perioda 1992. do 1995.

      Način istraživanja zločina zavisi od formalne uloge i statusa žrtve, a naročito od faktičkog izvršavanja zadatka u odreÄ‘enim okolnostima, odreÄ‘enom vremenu i prostoru.

      Dimenzije zločina u kvalitativnom i kvantitativnom pogledu razlikuju se u pojedinim periodima i na pojedinim dijelovima – Republike Bosne i Hercegovine, te zavise od svojstava i obilježja žrtava, kao i načina i dogaÄ‘aja u kojima je izvršen zločin.

      Najteže posljedice zločina snosila su civilna lica raznovrsnih svojstava, osobina i karakteristika.

      Indikator: iskaz odgovarajućeg sadržaja predstavnika domaćinstava i relevantna dokumentacija.

      Značajne posljedice zločina snosila su lica muškog spola, nižeg i sredenjeg stepena obrazovanja i odreÄ‘ene konfesionalne i nacionalne pripadnosti neposredno angažovana u izvoÄ‘enju brojnih akcija.

      Indikatori: relevantna dokumentacija nadležnih institucija iz perioda 1992. do 1996: evidencije jedinica (brojno stanje jedinica), platni spiskovi jedinica, vojno-evidencioni obrazac – VOB-8 i drugi dokumenti.

      Kontinuirano i permanentno bili su izloženi zločinima i objekti pod posebnom zaštitom meÄ‘unarodnog prava.

      Indikatori: relevantna dokumentacija nadležnih institucija.

      6. Način istraživanja: Svojstva empirijskog logitudinalnog istraživanja uslovljavaju izbor pristupa, naučnih metoda i tehnika istraživanja. Pristup ovom istraživanju nije determinisan nijednim posebnim teorijsko-metodološkim pravcem, već je integralno sintetički.

      Saglasno tome, u ovom istraživanju primjenjuju se neposredno tri općenaučne metode: statistička metoda, metoda modelovanja i hipotetičko-deduktivna metoda uz istovremenu primjenu faznih komparacija.

      Primjena ovih općenaučnih metoda zahtijeva u svim etapama i fazama istraživanja intenzivno korištenje svih osnovnih, posebnih, analitičkih i sintetičkih metoda.

      Svojstva društvene pojave i njena složenost nametnula su dvije metode prikupljanja, odnosno pribavljanja podataka, i to: ispitivanje kao najprodorniju metodu prikupljanja podataka i metodu analize sadržaja relevantnih dokumenata, a opravdano je koristiti i posmatranje.

      Kao tehnika metode ispitivanja primjeniće se  usmjereni orjentacioni interviju, pri čemu će naučna strategija organizacije i sistematizacije pitanja biti izvršena po modelu baterija pitanja formulisanih, očekivanih odgovora.

      Osnova za naučni razgovor u ovom intervijuu sadrži psihološku i logičku, odnosno naučnu strategiju. Psihološka strategija je usmjerena na otklanjanje psiholoških barijera u obavljanju intervjua.

      Naučna, odnosno logička strategija, je izražena kroz organizaciju pitanja i odgovora, kako je već prethodno navedeno, na principu baterije.

      S obzirom da istraživanje obuhvata sve aspekte, svojstva i odredbe zločina nad cijelom populacijom u Republici Bosni i Hercegovini (princip statističkog popisa), odnosno potpune indukcije, nije potrebno formirati nikakav uzorak.

      Pored metode istitivanja u procesu pribavljanja podataka koristiće se metoda posmatranja i metoda analize sadržaja dokumenata nadležnih institucija iz perioda 1992. do 1996. kroz tehniku kvantitativne analize, koja zahtjeva izradu kodeksa, pojmova i šifara i evidencionog lista koji sadrži popis pojmova i iskaza, kao i mjesto za upisivanje odgovora.

      U svakoj vrsti i tipu istraživanja, bilo da je ono naučno-teorijsko ili naučno-empirijsko ili ima svojstva pretežnosti jednog od dva navedena, nužno je pribavljanje raznovrsnih podataka o predmetu istraživanja, a u skladu sa ciljevima istraživanja  i naučnim hipotezama koje će biti testirane – dokazane ili konfirmirane na osnovu sreÄ‘ivanja i obrade podataka i njihove analize. Stoga je od posebnog značaja utvrÄ‘ivanje procedure i mehanizama kontrole podataka u procesu njihovog pribavljanja prije nego što se oni započnu unositi u bazu podataka, mada i u samom procesu obrade oni opet podliježu svojevrsnoj kontroli, da ne bi ušli u zamku utvrÄ‘ivanja matematičko-statističkog, a ne primarno logičkog sadržaja podataka i njihove tačnosti i istinitosti, koji su tek onda validna osnova primjene statističkih tehnika i utvrÄ‘ivanja značenja i tumačenja istih.

      Imajući u vidu složenost predmeta istraživanja, njegovu prostornu distribuciju i višestruku i višeslojnu neposrednu i posrednu manifestovanost, kao i postojanje više izvora i korištenje više instrumenata odreÄ‘enih metoda pribavljanja podataka, to nas dodatno obavezuje na opis procedure logičko/tehničke kontrole, u svim etapama i fazama pripreme, organizovanja, realizacije i konstituisanja naučnog saznanja ostvarenog naučnim istraživanjem.

      Nakon što se završi prikupljanje podataka, a prije njihovog unosa i obrade, važno je izvršiti odreÄ‘ena poreÄ‘enja podataka pribavljenih metodama ispitivanja, posmatranja i analize sadržaja dokumenata. Cilj poreÄ‘enja je utvrÄ‘ivanje istinitosti sadržaja do kojeg se došlo primjenom različitih metoda prikupljanja podataka.

      Osnovna intencija u ovom istraživanju zasniva se na potpunosti, vjerodostojnosti i istinitosti podataka, na osnovu kojih je jedino moguće doći do saznanja koje će dobiti status naučnog saznanja, odnosno naučne istine. Naučnu istinu u ovom istraživanju shvatamo kao ljudsko saznanje o predmetima naučnog mišljenja i naučnog istraživanja koje objektivno shvata i razumije predmete društvene realnosti ovakve kakvi oni zaista jesu.

      Kategorijalni pojmovi u ovom istraživanju proizilazi iz naziva teme projekta istraživanja i činilaca i odredbi predmeta istraživanja, a to su: zločin agresije, zločin genocida, zločini protiv čovječnosti, ratni zločini, žrtve, činioci i odredbe zločina koji se iskazuju  pojmovima: kategorija žrtava, status žrtava, oblici zločina i način izvršenja zločina, te vremenska i prostorna odredba predmeta istraživanja.

      Istraživanje će obuhvatiti područje Republike Bosne i Hercegovine, na čijem području je od 51.129 km², prema popisu stanovništva iz 1991, živjelo ukupno 4.377.033, od čega Muslimana 1.902.956 (43,4%), Srba 1.366.104 (31,2%), Hrvata 760. 852 (17,4%), Jugoslovena 242.682 (5,5%) i Ostali 104.439 (2,5%).

      Istraživanje obuhvata period od 1. januara 1992. do 31. decembra 1995.

      Osnove pristupa istraživanja su multidisciplinarne, pri čemu će se koristiti naučno-teorijsko saznanje iz sociologije, politikologije, viktimologije, prava, historije, demografije i statistike, zatim nauke o socijalnom radu, kriminologije, medicine i drugih nauka i naučnih disciplina.

      7. Instrumentariji: kao osnova za usmjereni orjentacioni intervju, predstavljaće zaštićeni objekatu ličnoj svojini, zločin u logoru/zatvoru, masovne grobnice, masovni zločini-masovna ubistva i ranjavanja, zatim izrada statističkog kodeksa pojmova i šifara, zatim zatvoreni evidencioni obrazac, protokol posmatranja.

      8. Planovi istraživanja i plan obrade podataka: U te planove spada terminski plan, plan kadrova, plan sredstava i plan obrade podataka (ukrštanje podataka).

      9. Prilozi izvedbenom projektu: Definicija osnovnih pojmova teorijskog odreÄ‘enja predmeta istraživanja; Upustvo za rad inervijuera i primjenu instrumenata; Upustvo za rad analitičara dokumenata; Primjena instrumenata osnove za usmjereni orjentacioni intervju; Primjena instrumenata u analizi sadržaja dokumenata; Izgled istraživače legitimacije; Popis stanovništva iz 1991. godine i stanovništva prema izjašnjavanju o nacionalnoj pripadnosti po naseljenim mjestima; Pregledna karta Republike Bosne i Hercegovine po popisu stanovništva iz 1991; Izvori i literatura.