ISTRAZIVANJE - GENOCID U PRIJEDORU 5 DIO

5

ZLOČIN U PRIJEDORU JE TAČKA PREKO KOJE SE NE MOŽE PREĆI

 Masovna ubistva intelektualaca, vjerskih službenika, masovna silovanja i na koncu gotovo u cjelosti izvršeno etničko čišÄ‡enje opštine Prijedor od Bošnjaka i Hrvata bila je zavrsnica genocida počinjenog u Prijedoru. 'Jer Ti još živiš, ne zaboravi mrtve, Tko je bez historije, taj je bez lica i identiteta" Werner Schachinger Bošnjaci dolaze.

Prije srpske agresije i genocida 1992-1995 u Bosni i Hercegovini, Prijedor je bio tipična multinacionalna opština sa 112, 543 stanovnika. Dvije najbrojnije nacije bili su Bošnjaci I Srbi koji su tu živjeli zajedno sa manjim brojem Hrvata, Jugoslavena i pripadnika drugih nacija i nacionalnih manjina. Prema rezultatima popisa iz 1991. godine, preuzetim iz Haškog Tribunala /Predmet broj: IT -95-8-PT, u Prijedoru je živjelo 49,351 Bošnjaka, 47,582 Srba, 6,316 Hrvata, 6,459 Jugoslavena i 2,836 pripadnika različitih nacionalnih manjina. Prijedor je bio poznat kao opština u kojoj su živjele mnogobrojne nacionalne manjine; pored pripadnika bh. konstitutivnih naroda (Bošnjaka, Srba i Hrvata), 17 različitih manjinskih skupina živjelo je na području opštine prije rata 1992 -1995. godine. Najbrojniji meÄ‘u njima bili su ÄŒesi, Ukrajinci, Slovenci i Romi. S obzirom da se nalazio na koridoru koji je povezivao snage Srba iz Krajine u Hrvatskoj sa Srbijom, Prijedor je u toku agresije 1992 -1995 postao strateški važna tačka za srpske agresore.

U aprilu 1992. godine, srpske agresorske snage okupirale su grad i preuzele kontrolu nad prijedorskom opštinom, nakon čega je uslijedila brutalna kampanja genocida, ekocida, kulturocida, etnocida, urbicida, elitocida i etničkog čišcenja. Najprije je otpočelo granatiranje sela naseljenih Bošnjacima što je tamošnje stanovnike natjeralo u bijeg. Večina tog stanovništva je onda odvedena u logore, a mnogi su od njih su masovno pogubljeni. Srpske agresorske snage su u narednih nekoliko sedmica nastavile sa hapšenjem civila po Prijedoru, obližnjem Kozarcu i drugim dijelovima opštine. Upravo je u tom periodu Prijedor postao zloglasno mjesto budući da je na njegovom teritoriju formirano više koncentracionih logora. Srpske agresorske snage u Prijedoru odvodile su Bošnjake u zloglasne logore Omarsku, Keraterm i Trnopolje, gdje je, prema zvaničnim izvještajima, preko 6,000 ne -Srba bilo zatočeno u periodu od maja do avgusta 1992. godine. Ovi logori su bili mjesta u kojim su vršeni najgori zločini u Evropi poslije Drugog svjetskog rata: “U prva dva logora, Omarska i Karaterm, vršena su ubistva, mučenja, silovanja i brutalna ispitivanja zatočenih. Treći je logor Trnopolje imao drugu svrhu, funkcionirao je kao sabirni centar odakle su se vršila, masovna protjerivanja žena , djece, i staraca, mada su se i tamo dešavala ubistva, mučenja I silovanja. Uslovi koji su vladali u Omarskoj i Keratermu opisani su u više optužnica pred Haškim tribunalom. Oko 40 žena bilo je zatvoreno u posebnom odjeljenju logora Omarska gdje su voÄ‘ene na ispitivanja i silovane.

Na osnovu podataka Udruženja Prijedorčanki Izvor iz Sanskog Mosta i NVO Mostovi prijateljstva, iz Rizvanovića kod Prijedora, preko 3,227 ljudi nesrpske nacionalnosti ubijeno je u toku genocida u Prijedoru. Prema informacijama sa kojima raspolaže Komisija za traženje nestalih osoba FBiH, posmrtni ostaci peko 1,800 nestalih još nisu identifikovani. Nakon potpisivanja Okvirnog sporazuma o sistematizovanom I centralizovanom prikupljanju ante moretem podataka o nestalim osobama koji su 3. septembra 2003. godine potpisali BiH Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice, Federalna komisije za traženje nestalih, Komisija za traženje nestalih osoba RS -a i MeÄ‘unarodni komitet crvenog krsta, kampanja prikupljanja ante mortem podataka obavljena je od strane specijalnih timova pod pokroviteljstvom MeÄ‘unarodnog crvenog krsta sačinjenih od jednog predstavnika lokalne organizacije Crvenog krsta, i jednog predstavnika nevladine organizacije Mostovi prijateljstva , u svojstvu predstavnika porodica nestalih. Prva faza prikupljanja ante moretem podataka trajala je od 28. oktobra do 12. decembra, 2003. godine. U toku te faze timovi MeÄ‘unarodnog crvenog krsta sakupili su 248 upitnika o ante mortem podacima. Druga faza prikupljanja podataka organizovana je u julu i avgustu 2004. godine u vrijeme kada mnogi članovi porodica nestalih dolaze iz dijaspore u BiH na odmor. Izvještaj Helsinki Watch -a o zločinima počinjenim u Prijedoru, objavljen u januaru 1997. g odine Agresija, i genocid 1992-1995. godine ostavili su traga na sve aspekte života u Prijedoru, izmijenivši u velikoj mjeri demografsku, ekonomsku, kulturnu i društvenu sliku Opštine. Procjenjuje se da je više od 35,000 prijedorskih Bošnjaka izbjeglo u treče zemlje za vrijeme rata. Negdje oko 8,000 ih je ostalo u Bosni i Hercegovini. Nekih 6,300 prijedorskih Hrvata takoÄ‘e je izbjeglo iz opštine za vrijeme agresije I genocida. Sadašnje procjene govore da se broj stanovnika Opštine smanjio sa nekih 112,000 na 95,000. Seoska populacija cini 52% , a gradska 48% od ukupnog broja stanovnika. U sadašnje procjene ukljuceno je i oko 17,000 raseljenih i izbjeglica, uglavnom Srba iz drugih djelova BiH i Hrvatske.

Ukoliko analitičar ratnih dešavanja u posljednjem ratu na području Prijedora posmatra u kontekstu definicije "genocid", onda će se samo potvrditi sve karakteristike koje se vezuju za ovaj pojam. I ne samo da će se gonocid pokazati i dokazati u Prijedoru, nego će se egzaktno potvrditi u širem značenju ove riječi. Jer nisu u Prijedoru samo počinjeni zločini koji imaju obilježja genocida nego je ovdje počinjen izmeÄ‘u ostalog zločin protiv čovječnosti i ratni zločin oličeni u urbicidu, kulturocidu, elitocidu, etnocidu, ekocidu, silovanju, mučenju, protjerivanju i ubijanju. U Prijedoru nije ni bilo kolasičnog rata uz učešÄ‡e dvije vojske. Ono malo samoinicijativno formiranih jedinica koje su činili dobrovoljci iz reda Bošnjačkog i Hrvatskog naroda, bili su kako brojčano tako i tehnički nespremni za oružani sukob pa samim tim i bezopasni za Srbe. Dokazano je ovo i u Haškom Tribunalu. Oni su se pokušali organizirati samo u cilju odbrane vlastite porodice i vlastitog doma a sve je iskorišteno uz precizno planiranje ( prodaja naoružanja) i medijsku propagandu za početak dešavanja u kojima su Bošnjačke i Hrvatske zajednice izvukli kraj koji su u glavi imali samo planeri svega ovoga. Ako se zna da je I opštinska vlast u Prijedoru prethodno preuzeta od strane SDS na nelegalan način od vlasti koja je konstituisana nakon rezultata prvih višestranačkih izbora, sa ove vremenske distance se sasvim objektivno može složiti mozaik koji će samo potvrditi tezu postavljenu na samom početku.

Bilans u periodu od 92-95 izgleda otprilike ovako: najmanje 3.227 ubijenih Bošnjaka i Hrvata. Riječ je o civilnom stanovništvu koji je trenutno evidentiran u knjizi "Ni krivi ni duzni". Ovdje se nalazi i 123 djece te 228 žena. Brojne žrtve stradale su u najzloglasnijim koncentracionim logorima ikada formiranim nakon Hitlera, a ciljevi su im bili isti: zastrašiti, ubiti i deportovati preživjele što dalje od matičnog područja sa takvim "utiscima" da nikada ne pomisle na povratak. Ovdje se ne smiju zaboraviti ni uništavanja nepokretne imovine u vlasništvu Bošnjaka i Hrvata kada je uništeno gotovo 10.000 kuća, više od 50 kulturnih i vjerskih spomenika, otpuštanja s posla svih nakon što je "nova" vlast "otela" vlast od legalne strukture. Uništavanje cjelokupne imovine Islamske i Katolicke vjerske zajednice bio je pokušaj da se zastraše i same vjesrke voÄ‘e koji su svoje vjernike valjda trebali okupljati negdje na drugom mjestu a nikada i nikako u Prijedoru. Masovna ubistva intelektualaca, vjerskih službenika, masovna silovanja i na koncu gotovo u cjelosti izvršeno etničko čišÄ‡enje opštine Prijedor od Bošnjaka i Hrvata bila je zavrsnica genocida počinjenog u Prijedoru.