ISTRAZIVANJE - GENOCID U PRIJEDORU 10 DIO

 10

POUKE I PORUKE GENOCIDA U PRIJEDORU

Cijeli svijet je bio svjedok situacije u prijedorskoj opštini kad su u avgustu 1992. emitovani šokantni televizijski snimci iz logora Trnopolje, Keraterm i Omarska, koji su potvrdili da politički i vojni šefovi bosanskih Srba, na prvom mjestu Radovan Karadžić i Ratko Mladić, zaista i realizuju politiku genocida i etničkog čišÄ‡enja. U Prijedoru je uoči rata 43% stanovništva bilo muslimanske nacionalnosti, a krajem rata ni jedan procenat.

 BILO KAKAV PRITISAK ILI POKUŠAJ NAVIKAVANJA ŽRTVE DA PRIHVATI STANJE USPOSTAVLJENO GENOCIDOM JE ÄŒIN GENOCIDA

 Genocid u Prijedoru sa svojim sastavnim dimenzijama kulturocida, ekocida, etnocida, urbicida i elitocida predstavlja najefektnije sredstvo za spoznaju srpsko-crnogorskog zločina protiv čovječnosti i zločina protiv humanitarnog i ratnog prava za vrijeme agresije na Bosnu i Hercegovinu i genocida nad Bošnjacima. Na žalost dimenzije prijedorskog zla nisu bile dovoljne MeÄ‘unarodnom sudu pravde u Haagu da pokaže čitavom svijetu srpsko-crnogorsku namjeru da se upotrebom nezamislivih metoda ubijanja, mučenja, silovanja, protjerivanja, rušenja unište materijalni i duhovni dokazi o postojanju bošnjačkog i hrvatskog naroda i uništavanju vrijednosti ideje Bosne i bosanskog duha na kojima se zapravo temelji ujedinjena Evropa i civilizovani svijet. U gradu koji je obrise grada dobio zahvaljujući Bošnjacima i Hrvatima. Preživjeli Prijedorčani poručuju gospodi koji osjećaju olakšanje zbog toga što nije dokazan genocid u Prijedoru pred MeÄ‘unarodnim sudom pravde, da će najgori oblik zločina protiv čovjeka i civilizacije uskoro biti dokazan i u Prijedoru. Jer nepravda i zločin najveće vrste je što su Prijedorčani ni krivi ni dužni usmrćeni u najtežim mukama, još veća nepravda prema žrtvama bi bila ako ubice Prijedora i Prijedorčana ostanu nepronaÄ‘ene, nekažnjene, ako istina i pravda ne pobijede. Zato preživjeli Prijedorčani imaju velik dug prema svojim žrtvama. To je svjedočenje o istini. Jer, ukoliko budu ćutali i njih će ponovo vaditi iz novih grobnica i jama. Prijedorske žrtve su ubijene zarad velikosrpskih nacionalističkih ciljeva, jer tim ciljevima smetaju Bošnjaci, muslimani, ljudi, graÄ‘ani, Prijedorčani. Zato nema zaborava ni oprosta. Ko nam daje pravo da zaboravimo ili nekome oprostimo smrt hiljade nedužnih Prijedorčana? Pravo na život daje samo Bog i samo je On taj koji ga ima pravo uzeti

Internacionalni sud pravde je 26. februara 2007. godine svojom pravosnažnom presudom u slucaju Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore presudio: „Da je Srbija prekršila obavezu da sprijeci genocid na što je bila obavezna na osnovu Konvencije o sprecavanju i kažnjavanju zlocina genocida, koji se odnosi na genocid pocinjen u Srebrenici u julu 1995. godine.”  Sud je utvrdio da su genocid pocinile vlasti i institucije „Republike Srpske”, posebno Vojska (VRS) i Policija (MUP) „Republike Srpske” i da je Srbija imala obavezu da sprijeci genocid. Podnošenje tužbe za genocid 1993. godine prethodi svim naknadnim ustavnim i pravnim aranzmanima za državu Bosnu i Hercegovinu.  Presuda Internacionalnog suda pravde je nadredena svim ustavnim aranzmanima koji se danas nude žrtvama agresije i genocida ukljucujuci i Aneks IV Dejtonskog sporazuma.

Ostatak Jugoslavije (Srbija i Crna Gora) i Jugoslovenska narodna armija (JNA) pokrenuli su rat i izvrsili agresiju u 1992. godini protiv Republike Bosne i Hercegovine sa ciljem stvaranja etnicki ciste Velike Srbije sto je dovelo do ubijanja, genocida i stradanja nevidjenog u Evropi poslije Drugog svjestkog rata. Pravosnaznim Rezolucijama broj 752 i 757 od 1992. godine, Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija je usvojio ekonomske sankcije i politicku izolaciju Srbije i Crne Gore kao kaznu za agresiju na Republiku Bosnu i Hercegovinu.

 U privremenim mjerama Internacionalnog suda pravde od 13. septembra 1993. godine,  “Sud je ubiljezio da, od vremena Naredbe [Srbiji i Crnoj Gori] od 8. aprila 1993. godine, i pored vise rezolucija Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija, “stanovnistvo Bosne i Hercegovine je izlozeno strasnom stradanju i gubitaku zivota koje sokira savjest covjecanstva i u flagrantnoj je suprotnosti sa zakonom morala”.”

 Cilj agresije i genocida protiv gradjana Republike Bosne i Hercegovine je bio stvaranje etnicki ciste Velike Srbije na racun teritorije Republike Bosne i Hercegovine.  Zakonitost i pravda u slucaju Bosne i Hercegovine ce biti ostvareni samo nakon sto ce izvsiocima agresije i genocida biti oduzeto ono sto su ostvarili kao svoj cilj. Na osnovu Internacionalnog prava i gradjanskog prava, sve sto je steceno na ilegalan nacin ne moze biti priznato kao legalno.

 Dayton-ski sporazum potpisan u Parizu u decembru 1995. je nagradio agresiju i genocid sa prisilnom, ilegalnom i nepravednom podjelom Republike Bosne i Hercegovine na dva “entiteta”: “Federaciju Bosne i Hercegovine” i “Republiku Srpsku”, namecuci nepravedan i samo-paralizirajuci ustavni sistem koji je rezultirao neefekasnim strukturama vlasti. Agresijom i genocidom je zrtva, drzava Republika Bosna i Hercegovina, prisiljena na Dayton-ski sporazum i Dayton-ski ustav. Na osnovu Konvencije o sprecavanju i kažnjavanju zlocina genocida, nista ne moze opravdati potcinjavanje gradjana Bosne i Hercegovine jurisdikciji ustavnog, pravnog i politickog uredjenja Dayton-ske Bosne i Hercegovine.

 Na osnovu Povelje UN-a, Ujedinjene Nacije su bile obavezne da zastite svoju clanicu, Republiku Bosnu i Hercegovinu, od agresije i genocida, a ne da nagrade izvsioce agresije i genocida sa teritorijom drzave zrtve.

TO SE MOŽE DEFINIRATI JEDINO KAO GENOCID – TUŽILAC NIKOLI KUMDŽANU

Po tužiocu Nikoli Kumdžanu/Nicolas Koumjian, Milorad Stakić je učestvovao u tim zločinima "strašnih razmjera", logistički pomažući onima koji su ih počinili, to jest paramilitarcima, vojsci, policiji i srpskim civilima. Zbog toga ga je optužio za genocid, zločine protiv čovječnosti i ratne zločine. U završnoj riječi na sudjenju dr Milomiru Stakiću, tužitelj tvrdi da je izvan razumne sumnje dokazao da se prijedorski zločini iz 1992. godine "mogu definirati jedino kao genocid"

"Dokazi pokazuju da je kampanja genocida, koju su u opštini Prijedor provodili vojska, policija i civilne vlasti, bila koordinirana od strane civilnih vlasti kroz tijela poput Kriznog štaba i Savjeta za narodnu odbranu, kojima je predsjedavao optuženi dr Milomir Stakić" - istakao je danas tužitelj Nikolas Kumdjan/Nicholas Koumjian u završnoj riječi na sudjenju za genocid i druge zločine počinjene 1992. nad nesrpskim stanovništvom prijedorske opštine. Koumjian je naglasio da sudjenje dr Stakiću nije "predmet protiv srpskog naroda u Prijedoru ili Republici Srpskoj, već protiv jednog od pojedinaca koji su mijenjali granice BiH tako što su ubijali, silovali, protjerivali i uništavali zajednice u kojima su ljudi različitih nacionalnosti vjekovima živjeli zajedno". Podsjetio je da su hiljade Bošnjaka i Hrvata nestale, njihovi domovi i vjerski objekti uništeni, a tijela žrtava skrivana kako se preživjeli stanovnici te regije ne bi mogli vratiti ni zbog grobova svojih voljenih. "To se može definirati jedino kao genocid" - rekao je tužitelj.

Prijedorski Krizni štab je, prema tužiteljevim riječima, "odobravao i usmjeravao vojne i policijske akcije" kao što su etničko čišÄ‡enje nesrpskih sela ili ubistva i zlostavljanja počinjena u prijedorskim logorima Omarska, Keraterm i Trnopolje, a predsjednik Kriznog štaba je vodio medijsku kampanju i davao politička opravdanja za počinjene zločine, "obmanjujući srpsko stanovništvo" tvrdnjama kako su ugroženi od strane svojih nesrpskih sugradjana.

Tužiteljstvo smatra da je izvan razumne sumnje dokazalo čvrstu saradnju civilnih vlasti s vojskom i policijom. Tužitelj Koumjian je to potkrijepio dokazima da je Krizni štab upućivao ultimatume i prijetnje neposredno prije nego što bi uslijedila granatiranja bošnjačkih i hrvatskih sela. Tvrdio je da su srpske vlasti, u maju 1992., iskoristile napade na vojne konvoje kod Hambarina i Kozarca kako bi započeli kampanju progona. "Reakcije vojske prevazilazile su okvire incidenata koji su se desili na kontrolnim punktovima. OčišÄ‡eno je 7 sela područja Brdo. Civilno stanovništvo tih sela je pozatvarano u logore" podsjetio je tužitelj.

Tužitelj je, zatim, ukazao na brojne odluke Kriznog štaba koje je izvršila policija i podsjetio da su predsjednik opštine i načelnik policije vrlo često vidjani zajedno.

"Dokazi jasno pokazuju da je bilo svima poznato kako je Simo Drljača, na kojeg odbrana prebacuje krivicu za zločine u logorima, bio ubica i siledžija. Mi tvrdimo da je Drljača bio siledžija doktora Stakića jer je on uprkos kriminalnoj naravi postavljen na mjesto načelnika policije i to od strane skupštine opštine" - rekao je Koumjian. "Dr Stakić nikada nije kritikovao policijske snage zbog zvjerstava koja su počinjena u logorima i nije ništa učinio kako bi spriječio načelnika policije da ubija nedužne ljude" - tvrdio je tužitelj.

Logori su, tvrdi tužitelj, bili dio plana etničkog čišÄ‡enja opštine Prijedor i njima je upravljao Krizni štab uz pomoć vojske i policije, što je na prikazanom snimku razgovora sa stranim novinarima potvrdio i sam dr Stakić. Tužitelj je, tokom završne riječi, sudskom vijeću prikazao snimke najpotresnijih svjedočenja bivših zatočenika, podsjećajući na stravične slike zlostavljanja u prijedorskim logorima.

"Milomir Stakić nipošto nije bio naivan i nesposoban, kako ga je obrana nastojala prikazati. Iz svjedočenja brojnih svjedoka smo saznali da je bio inteligentan, ambiciozan, dobro informiran i da je imao stvarnu vlast na položajima na kojima je bio" - zaključio je tužitelj, dodavši kako je Stakić 1992. godine u Prijedoru bio predsjednik opštine, Kriznog štaba, Savjeta za narodnu odbranu i kasnije ratnog predsjedništva. Koumjian je tokom svog izlaganja pustio i snimak njemačke televizije na kojoj "prvi čovjek opštine Prijedor" upozorava novinarku da su "muslimanski ekstremisti i džihadisti iz Prijedora pobjegli upravo u Njemačku i Zapadnu Europu te bi se Europljani uskoro mogli susresti sa istim problemom kao Srbi u Prijedoru".

Tužitelj Nicholas Koumjian tvrdi da je optuženi Milomir Stakić djelovao sa genocidnom namjerom, da nije ništa učinio kako bi spriječio zločine i da nikada nije izrazio žaljenje zbog prijedorskih zločina 1992.

Ukazujući da bivši predsjednik Kriznog štaba Prijedor, dr Milomir Stakić, nije samo saučesnik genocida i drugih zločina počinjenih na području prijedorske općine 1992., već da je od samog početka djelovao sa genocidnom namjerom, tužitelj Nicholas Koumjian/Nikolas Kumdjan je na kraju svoje završne riječi zatražio kaznu dioživotnog zatvora za optuženog.

Prema tužitelju, dokazi koji su prezentirani "pokazuju da je optuženi imao ključnu ulogu u zločinima koji su počinjeni" u Prijedoru 1992. Haški tribunal je, podsjetio je Koumjian, osnovan kako bi krivično gonio najodgovornije za najteže zločine na području bivše Jugoslavije, a dr Stakić je, po njemu, kao "prvi čovjek" prijedorske opštine, najodgovorniji za hiljade ubijenih i desetine hiljada prognanih u kampanji terora sprovodjenoj 1992. nad nesrpskim stanovništvom u regiji.

"Njihove su kuće spaljene, zaplijenjena im je imovina i poduzete su sve mjere da se ti ljudi nikada više ne vrate svojim domovima" - rekao je tužitelj dodajući kako hiljade Prijedorčana dijele istu sudbinu i ne znaju gdje su im grobovi najmilijih i jesu li im obitelji uopće mrtve - "iako sve ukazuje na to".

Ukazujući da dr Stakić nije učinio ništa da bi pomogao progonjenim Bošnjacima i Hrvatima, da nije ni pokušao spriječiti zločine i da nikada nije izrazio ni najmanje kajanje radi onoga što se dogodilo, tuDoktor Robert Donja, prvi svjedok optužbe na suÄ‘enju Milomiru Stakiću, svjedoči o načinu na koji je SDS 1992. preuzeo vlast u Prijedoru

Robert Donja (Donia), profesor istorije Kalifornijskog univerziteta i istraživač u Institutu za izučavanje Rusije i Istočne Evrope je autor ekspertskog izvještaja koji je tužilaštvo prezentiralo na upravo započetom suÄ‘enju dr Milomiru Stakiću, bivšem predsjedniku opštine i Kriznog štaba Prijedora. U tom svojstvu profesor Donja se pojavio i kao prvi svjedok tužbe na ovom procesu.

Pitanja zastupnika tužbe bila su koncentrisana na period u kojem je SDS nasilno preuzeo vlast u Prijedoru. Prethodno doktor Donja se osvrnuo na noviju istoriju Prijedora i predstavio okolnosti uoči prvih višestranačkih izbora u Bosni i Hercegovini u novembru 1990. godine.

Konsultujući obimnu istorijsku literaturu, doktor Donja je ukazao na osobenost Prijedora, grada u čijoj okolini je planina Kozara, koja je u socijalističkoj epohi stekla mitske razmjere kao simbol otpora njemačkoj okupaciji i fašizmu. Istakao je da je u blizini i Jasenovac, koji je takoÄ‘e postao simbol stradanja Srba u Drugom svjetskom ratu. Spomenuo je i činjenicu da je, prema popisu stanovništva 1991., prvi put u istoriji u Prijedoru bilo manje Srba nego Muslimana. Rezultati izbora su bili u skladu s tim: u Skupštini opštine bilo je 30 delegata iz SDA, 28 iz SDS i trideset iz "lijevog bloka", koji su sačinjavali reformisti, bivši komunisti i nove nenacionalne partije. Posebno je skrenuo pažnju da je takav uspjeh lijevog bloka zabilježen u samo još devet od 109 opština u Bosni i Hercegovini.

Kako je u takvoj situaciji SDS, u čijem vrhu je bio i optuženi Milomir Stakić osvojila vlast, bilo je pitanje na koje se koncentrisala tužba. "Plan je dugo pripreman", rekao je profesor Donja i dodao da je upravo tim riječima i član predsjedništva SDS Nikola Koljević 9. januara 1992. godine prokomentarisao proglašenje Republike Srpske.

Pozivajući se na zapisnike sa sastanaka i druge dokumente, kao i na lokalnu štampu, profesor Donja je precizno rekonstruisao, iz dana u dan, na koji način je SDS preuzimao vlast u Prijedoru, gdje je bio manjinski. Taj plan je pošao od takozvane "regionalizacije" po kojoj su se udruživale srpske opštine, preko osnivanja paralelnih (srpskih) struktura vlasti i smjenjivanja "umjerenih" u sopstvenim redovima do otvorenog uklanjanja svih nesrba sa opštinskih funkcija, uključujući i samog predsjednika Skupštine opštine Prijedor Muhameda Ćehajića, koji će na kraju biti odveden u logor Omarska, odakle se nikad nije vratio. Na njegovo mjesto je, kao predsjednik Kriznog štaba, došao upravo optuženi Milomir Stakić.

S kolikom pažnjom i preciznošÄ‡u je doktor Robert Donja radio na svom izvještaju govori obrada poznatog "Uputstva o organizovanju i djelovanju organa srpskog naroda u Bosni i Hercegovini u vanrednim okolnostima". Taj "strogo povjerljivi" dokument Glavnog odbora SDS za BiH precizirao je metode osvajanja vlasti po varijanti A, u opštinama u kojima su Srbi većinski i varijantu B, gdje su manjinski. Na nekim ranijim procesima u Haškom tribunalu, odbrana je pokušavala da ospori autentičnost tog dokumenta.

Doktor Donja posredno dokazuje njegovu autentičnost uz pomoć jedne tabele koju je sâm napravio. Na jednoj strani je naveo tekst "Uputstva", na drugoj citate iz zapisnika sa sastanaka SDS koji su gotovo identični. "Strogo povjerljiva Uputstva" su očigledno dugo bila u rukama lidera SDS.

Izvještaj koji je prijedorski SDS poslao Glavnom odboru 9. januara bio je kratak: vlast preuzeta, svi funkcioneri SDA uklonjeni, vlast se uspostavlja na nivou Krajine... Dugo pripremani plan je realizovan. Bio je otvoren put za napade i paljenje sela sa nesrpskim stanovništvom, ubistva i progone, logore i zločine u njima, zbog kojih se danas otvaraju procesi u Haškom tribunalu.

POUKE GENOCIDA U PRIJEDORU

Ratna odšteta

Analizom slučaja "Nikaragva protiv SAD". Ova centralnoamerička država od SAD je tražila 13 milijardi dolara za smrt 30.000 ljudi te zbog uništavanja polovine zemlje. U BiH izginulo oko 250.000 ljudi i  ogromne štete su nanesene cijeloj državi. Ratna odšteta za BiH iznosi stotinu milijardi dolara. MeÄ‘unarodni susdovi trebaju narediti Srbiji da plati štetu BiH.

Ukidanje Republike Srpske
MeÄ‘unarodni sudovi  moraju odlučiti da RS bude ukinuta. Ukidanjem RS, BiH postaje normalna država koja se može pridružiti EU i NATO-u.

Tužba i za agresiju i za genocid
Srbija i Crna Gora su rukovodile de facto, trupama Radovana Karadžića te da se ne radi o građanskom ratu, već o agresiji.

PORUKE GENOCIDA U PRIJEDORU

 1. Zločin u Prijedoru je opomena Prijedorčanima, Bošnjacima i svim prijateljima BiH. Žrtve tog stravičnog zločina svjedoće o neuništivosti Prijedora, bošnjačkog naroda, ideje Bosne i bosanskog duha i pobjedi istine, pravde i razuma. Prijedorski zločin treba pokrenuti akciju Bošnjaka - Prijedorčana protiv sve jačeg nametanja zaborava, ne za osvetu koja je strana bošnjačkom biču, već za zrnce istine i pravde za novu Prijedorsku, Bošnjačku i Bosansku djecu koja moraju doživjeti dan kada će pravda i istina biti zadovoljene, u ime njihove bolje i sretnije budučnosti. Zločin u Prijedoru je i potsjetnik na ono šta se može dogoditi kada voÄ‘e jednog naroda izgube dignitet i pokrenu narod u zločin.

 2. Za prijedorsko - bošnjačku dušu, koja je po svojoj tradiciji otvorena, svojevrsno zatvaranje I isključivanje iz zajedništva prijatelja ideje Bosne i bosanskog duha predstavlja bijeg u besperspektivnu samoizolaciju. Zato Prijedorčani trebaju napraviti ispit savjesti i pitati se jesu li kao pojedinci i kao Prijedorčani učinili sve što su trebali? Radeli li danas ono što je za njihovo opće dobro, ili se beznadno predaju osjećajima rezignacije te svojim postupcima nesvjesno i neželjeno pomažu onima koji nisu za vračanje Prijedora, tamo gdje on iostinski i pripada, ideji Bosne? Prijedorčani su kroz povijest imali udjela u oblikovanju Bosne i Hercegovine. Pridonijeli su razvoju svoje države, sudjelujući u stvaranju bh nauke i kulture, ali, i kad je trebalo, braneći jedinsvtenu, demokratsku BiH. Prijedorčani su svoj nacionalni identitet očuvali i učvrstili u agresiji i genocidu. Sada se trebaju pripremiti za novu obranu vlastitoga identiteta u novom zajedništvu prijatelja ideje Bosne i bosanskog duha. To je ozbiljni izazov koji se kao zadatak mora pretočiti u neku vrstu kulturne promocije prijedorskog bića, u politički, ekonomski i kulturni preporod u agresiji i genocidu osakačenog grada Prijedora. Prijedorčani su pozvani s odgovornošÄu u punoj se mjeri uključiti u kreiranje novog Prijedora, a time i nove BiH.

3. Prijedorčani imaju budučnost zato što imaju svoju državu, naciju, vjeru, kulturu, tradiciju i jezik, zato što vjeruju u pobjedu istine i pravde i zato što imaju svoj neiništivi grad, Prijedor.

 4. Sjećanje na prijedorski genocid nije sjećanje koje pobuÄ‘uje osvetu, već je sječanje na neuništivost Prijedora, prijedorčana, Bošnjaka i ideje Bosne i bosanskog duha, oličenih u susretištu mudrosti Istoka i razuma Zapada, što je bosanskohercegovčki odgovor i doprinos svjetskoj pobjedi mira i slobode, unutar kojeg kao takovog je jedino moguće prihvatati, poštovati, priznavati I tolerisati drugo i drugačije na osnovama dijaloga različitih vjera, kultura i civilizacija.

 5. Jesu li Prijedorčani zaboravili genocid i fašizam koji su se desili njima i njihovom gradu. Jesu li spremni opet, zarad osobnih trivijalnih životnih interesa, okrenuti leÄ‘a istini i pravdi, a glavu pognuti lažnoj falscifiranoj historiji, nepravdi, i zaboravu, što ih uporno u dejtonskoj nedržavi BiH hoče još uvjek nametnuti oni koji su oništavali srce i dušu Prijedora. Hoće li Prijedorčana stidjeti unuci, paunuci, što iz grešaka svojih predaka nauk ne naučiše, već greške ponoviše u korist vlastitite i štete za svoje protivnike, što ne zapisaše, ne zabilježe. Jer agresija I genocid protiv Prijedorčana traje u kontinuitetu. Jesu li se u pamčenju Prijedorčana ugasile slike užasa i zla, a sad zarad ovoživotnih prolaznih užitaka i biološkog komfora od danas do sutra. Patnjom je branjen Prijedor, danas se Prijedor brani istinom o toj patnji, zapisom o patnji. Zašto deset godina poslije Prijedorčani moraju još uvijek podnositi pogled pun mržnje i podsmjeha od strane agresora?

 6. Agresija na državu BiH okončana je krajem 1995.godine, voljom glavnih meÄ‘unarodnih političkih i vojnih autoriteta, ali je ostavila mnoga mnoga nerješena pitanja stvorena je država koju historija nije zabilježaila sa takvim političko-pravnim statusom koja može biti novo sjeme zla za eventualne sukobe u budučnosti. Država BiH je hiljdugodišnja historijska, pravna i faktička činjenica, koju mnogi osvajači nisu mogli uništiti, što na kraju nije pošlo za rukom, ni srpskim, ni hrvatskim neofašistima, obilato potpomognutim bjelosvjetskim istomišljenicima na kraju dvadesetog vijeka.

 7. Ako je historija učiteljica života, a jeste, šta je to Bošnjake naučila u proteklih deset genocidnih zatiranja njihovog prava na postojanje, njihovih korjena, njihove kulture i

tradicije da sebi dozvole luksuz, još jednog pogroma nezapamčenog od stradanja Jevreja pod šinjelom Hitlerovog nacizma i fašizma. Brzom zaboravu, naivnosti i merhametluku. Prijedorski genocid je put opamečivanja bošnjačkog biča.

 8. Ako smo do jučer bili samo bilježnici stradanja i patnje, uz poneki vapaj o našoj slavnoj prošlosti, učili tuÄ‘u slavnu historiju, a sprijećavani na sve moguče načine da ravnopravno progovorimo o našem hiljadugodišnjem trajanju - više nismo.

 9. Danas smo svijesniji vlastite historije, otvoreno govorimo i pišemo o njoj, ostali smo ono što smo oduvijek bili - narod - nacija, kojeg više niko neće svojatati i osporavati. Bošnjaci Prijedora koji su preživjeli strahote agresije i genocida neće zaboraviti ljudsko zlo oličeno u ubijanju i zatiranju svega bošnjačkog. Prijedorski Bošnjaci su zahvaljujući žrtvovanju mnogih istinskih Prijedorčana sačuvali svoju historiju, kulturu, identitet, trag I lice.

 10. Prijedorski Bošnjaci su obavezni svjedočiti istinu, zbog vlastite budučnosti, budučnosti bošnjačke mladeži i budučnosti BiH.

 11. Spremnost Bošnjaka na žrtvu, odanost svojoj kulturi, historiji i tradiciji, lična hrabrost I odanost prema BiH, ostaju tarjne konstante bošnjačkog biča. Prividni mir ne smije zavarati Bošnjake. Trn u oko agresorima na bošnjačko biče je bošnjačko otrežnjenje i nacionalno osvješÄenje.

 12. Priznanje samosvijesti bošnjačke nacije nije nikakav istoricizam iz političkih razloga, već nesušna potreba priznanja samosvijesti bošnjačkog entiteta, mogučnosti da upoznajući sopstveni identitet, Bošnjaci prestanu biti predmetom prisvajanja, objektom kritike zbog navodne izdaje {Bošnjaci su potomci autohtonog slovenskog življa, koji je po dolasku Osmanskog carstva primio islam, ne nasilno i uz prinudu kako se to opisuje u desetercu I pjeva uz gusle, već iz čistih ovozemaljskih motiva koji se kreču od ekonomskih, socijalnih I političkih poriva do motiva vezanih za krvnu osvetu}, i dežurnim krivcem za sve nedaće ostalih. Afirmacijom sopstvenog identiteta, Bošnjaci tek postaju ravnopravni graÄ‘ani na svojoj teritoriji i dobiju mogučnost da se steknu sa pravima manjina u ostalim državama Balkana.

 13. Bošnjaštvo je jedinstvena mogučnost očuvanja nacionalnog identiteta, prevazilaženje posljedica genocida koji je uslovio deformiranje bošnjačke svijesti i jačanje patriotske svijesti prema državi BiH.

 14.Unutarbošnjačke podjele su simptomi bošnjačke bolesti, to je ideologija žrtve i symptom bošnjačkog neznanja.To je znak šta ostaje od čovjeka, kojeg je izgorio strah i koji je moralno umro. Zato neznanje i strah kao uzrok, a moralni pad kao posljedica ne smiju biti pogoni ya proizvodnju bošnjačkih podjela.

 15.ÄŒovjek je biče koje svoj život ostvaruje preko sječanja niz prošlost, i ukoliko se to otkine od njega onda ostaje samo privid od njega. Bošnjaci nesmije postati tužni

susncokreti koji se okreču prema centrima moći, kako bi pronašli mogučnost da ih ogrije sunce milostinje.

 16.Bošnjaci se trebaju otkriti svima, dati sebe, moraju da daju i primaju i samo onaj koji je spreman na obe ove radnje neće izaći sa puta kojim idu savremene nacije. U suprotnom Bošnjaci su ousuÄ‘eni na smrt getom i asimilacijom.

UTVRĐIVANJE ÄŒINJENICA  O GENOCIDU U PRIJDORU

MeÄ‘unarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) je sud Ujedinjenih nacija koji se bavi zločinima počinjenim tokom sukoba na Balkanu tokom 1990-tih godina. Od svog osnivanja u maju 1993. godine nepovratno je promenio sliku meÄ‘unarodnog humanitarnog prava i pružio mogućnost žrtvama da iskažu strahote koje su videli i doživeli.

Svojim odlukama bez presedana koje se tiču genocida, ratnih zločina i zločina protiv čovečnosti, MeÄ‘unarodni sud je pokazao da visoki položaj nekog pojedinca više ne može biti zaštita od krivičnog gonjenja. Sud je pokazao da lica osumnjičena da snose najveću odgovornost za počinjena zverstva mogu biti pozvana na odgovornost, kao i da krivica treba da bude individualizovana, štiteći čitave zajednice od toga da budu prozvane "kolektivno odgovornim".

MeÄ‘unarodni sud je postavio temelje za ono što je danas prihvaćeni standard za rešavanje sukoba i proces razvoja nakon sukoba širom sveta. Konkretno, voÄ‘e osumnjičene za masovne zločine će biti izvedene pred lice pravde. MeÄ‘unarodni sud je dokazao da je efikasna i transparentna meÄ‘unardona pravda moguća.

MeÄ‘unarodni sud je doprineo neospornom utvrÄ‘ivanju istorijskih činjenica, boreći se protiv poricanja istine i pomažući zajednicama da se suoče sa svojom nedavnom prošlošÄ‡u. Zločini počinjeni širom ovog regiona ne mogu više biti porečeni. Na primer, dokazano je van razumne sumnje da masovno ubistvo u Srebrenici predstavlja genocid. Sudije su takoÄ‘e donele odluku da su silovanja koja su počinili pripadnici oružanih snaga bosanskih Srba korišÄ‡ena kao sredstvo terora, a sudije na suÄ‘enju u predmetu Kvočka i drugi su utvrdile da se “paklena orgija progona” odigrala u logorima Omarska, Keraterm i Trnopolje u severozapadnoj Bosni.

MeÄ‘unarodni sud je izvan razumne sumnje utvrdio ključne činjenice u vezi sa zločinima počinjenim u bivšoj Jugoslaviji. Sudije MeÄ‘unarodnog suda su pritom pažljivo razmatrale svjedočenja očevidaca, preživjelih i počinilaca, forenzičke podatke, kao i često dotad neviÄ‘ene dokumentarne i video dokaze. Presude MeÄ‘unarodnog suda su doprinijele stvaranju istorijskog zapisa o dogaÄ‘ajima, borbi protiv negiranja i sprečavanju pokušaja revizionizma, te stvorile temelje za buduće inicijative u tranziciji pravosuÄ‘a na području bivše Jugoslavije.

Kako teče rad na MKSJ, na vidjelo su izašli važni elementi istorijskog zapisa o sukobima u bivšoj Jugoslaviji devedesetih godina dvadesetog vijeka. Ključne činjenice o zločinima, koje su nekad bile predmet spora, MKSJ je utvrdio izvan razumne sumnje.

Primjer za to može se naći u jednoj od presuda MeÄ‘unarodnog krivičnog suda o zločinima počinjenim u opštini Prijedor u Bosni i Hercegovini:

"Dana 30. aprila 1992. srpske snage su preuzele kontrolu nad Prijedorom. Po zauzimanju Prijedora ubrzo je uslijedilo izbacivanje nesrba, bosanskih Muslimana ili Hrvata, sa odgovornih funkcija. Mnogi su na kraju izgubili posao, njihova djeca više nisu mogla ići u školu, a na radiju se emitirala antimuslimanska i antihrvatska propaganda… Kako bi spriječili svaku pomisao Hrvata i prije svega Muslimana na otpor, Srbi odlučuju privesti sve nesrbe koji bi mogli predstavljati opasnost, tako da počinju hapsiti osobe koje su predstavljale odreÄ‘eni autoritet, uključujući i onaj moralni, ili su raspolagale odreÄ‘enom moći, naročito ekonomskom. Istovremeno se muškarci odvajajaju od žena, djece i starijih osoba, jer ih treba ispitati. Prikladno je stoga, smatraju Srbi, one nesrbe koji još nisu otišli iz regije okupiti u centre. Na taj način stvoreni su centri Omarska, Keraterm i Trnopolje… No, dokazi predočeni pred Vijećem ukazuju na to da o njima ne smijemo govoriti kao o istražnim ili sabirnim centrima, nego kao o logorima… Iz početka zamišljen da djeluje petnaestak dana, logor [Omarska] je u stvarnosti funkcionirao do otprilike 20. augusta 1992. Tokom tog perioda od gotovo tri mjeseca kroz logor je prošlo najmanje 3.334 zatočenika. Njima valja pridodati tridesetak žena, od kojih su mnoge u tom kraju bile ugledne. Sve zatočenike ispituju. Gotovo ih sve tuku. Mnogi neće iz logora izaći živi". (Tužilac protiv Kvočke i drugih, IT-98-30/1, Sažetak presude, 2. novembar 2001.)

Uz dokaze predočene na suÄ‘enju, utvrÄ‘ivanju činjenica uveliko su doprinijela priznanja optuženih o krivici. Izjave koje često prate takva priznanja o krivici potvrÄ‘uju dokaze koje su prikupili istražitelji MeÄ‘unarodnog suda i time doprinose stvaranju nepobitnog prikaza dijela dogaÄ‘aja u ratovima devedesetih godina. U drugoj presudi u vezi sa zločinima počinjenim u Prijedoru, sudije su se u stvaranju potpune slike uslova u logoru Keraterm u okolini Prijedora, osim na fizičke dokaze i iskaze svjedoka, oslonile i na priznanje optuženog – Duška Sikirice - o krivici:

"Sikirica je prihvatio da je ubio jednog od zatočenika u logoru [Keraterm] tako što ga je ustrijelio u glavu. Povrh toga, on prihvata da postoje značajni dokazi o ubistvima drugih ljudi u Keratermu tokom perioda dok je on obavljao svoju dužnost…Osim lišavanja života, Sikirica je prihvatio da postoje dokazi da su u logoru vršena premlaćivanja, silovanja i seksualni delikti, kao i zastrašivanje, ponižavanje i psihološko zlostavljanje zatočenika. On nadalje prihvata da postoji mnogo dokaza da su zatočenici bili podvrgnuti nehumanim uslovima tokom zatočenja u logoru Keraterm". (Tužilac protiv Sikirice i drugih, IT-95-8,

22. mart 2006. Milomir Stakić, Prijedor - 40 godina zatvora

- Milomir Stakić, Prijedor - 40 godina zatvora

http://www.icty.org/x/cases/stakic/acjug/bcs/060322.pdf

http://www.icty.org/x/cases/stakic/acjug/bcs/060322bcs_summary.pdf

http://www.icty.org/x/cases/stakic/tjug/bcs/030731.pdf

http://www.icty.org/x/cases/stakic/tjug/bcs/030731_summary_bcs.pdf

28. februar 2005. Kvočka i drugi "Logori Omarska, Keraterm i Trnopolje”

- Miroslav Kvočka: 7 godina zatvora

 -Dragoljub Prcać: 5 godina zatvora

 -Milojica Kos: 6 godina zatvora

 -MlaÄ‘o Radić: 20 godina zatvora

-Zoran Žigić: 25 godina zatvora

http://www.icty.org/x/cases/kvocka/acjug/bcs/050228.pdf

http://www.icty.org/x/cases/kvocka/acjug/bcs/050228bcs_summary.pdf

http://www.icty.org/x/cases/kvocka/tjug/bcs/011102.pdf

http://www.icty.org/x/cases/kvocka/tjug/bcs/011102bcs_summary.pdf

13. novembar 2001. Sikirica i drugi "Logor Keraterm"

-Duško Sikirica: 15 godina zatvora

-Damir Došen: 5 godina zatvora

-Dragan Koundžija: 3 godine zatvora

http://www.icty.org/x/cases/sikirica/tjug/bcs/sik-tj011113b.pdf

http://www.icty.org/x/cases/sikirica/tjug/bcs/011113bcs_summary.pdf

26. januar 2000. Duško Tadić "Prijedor"

- Duško Tadić "Prijedor" 20 godina zatvora

http://www.icty.org/x/cases/tadic/acjug/bcs/000126_1.pdf

http://www.icty.org/x/cases/tadic/acjug/en/000126_summary_en.pdf

http://www.icty.org/x/cases/tadic/tjug/bcs/991111.pdf

http://www.icty.org/x/cases/tadic/tjug/bcs/991111_Tadi_summary_bcs.pdf

http://www.icty.org/x/cases/tadic/acjug/bcs/990715.pdf

http://www.icty.org/x/cases/tadic/acjug/en/990715_summary_en.pdf

http://www.icty.org/x/cases/tadic/tjug/en/970714_Tadic_summary_en.pdf

http://www.icty.org/x/cases/tadic/tjug/bcs/970507.pdf

http://www.icty.org/x/cases/tadic/tjug/en/970507_Tadic_summar_en.pdf

 HRONOLOGIJA GENOCIDA U PRIJEDORU

U ranim jutarnjim satima 30. aprila 1992., snage bosanskih Srba preuzele su fizičku kontrolu nad gradom Prijedorom

Opština Prijedor nalazi se u sjeverozapadnoj Bosni i Hercegovini. Prema popisu stanovništva iz 1991., broj stanovnika je iznosio oko 112.543: 49.351 (43,9%) izjašnjavali su se kao Muslimani; 47.581 (42,3%) izjašnjavali su se kao Srbi; 6.316 (5,6%) izjašnjavali su se kao Hrvati; 6.459 (5,7%) izjašnjavali su se kao Jugosloveni; a 2.836 (2,5%) izjašnjavali su se kao pripadnici drugih naroda.

U novembru 1990. godine u čitavoj Bosni i Hercegovini, uključujući opštinu Prijedor, održani su demokratski izbori. Postojale su tri glavne stranke, od kojih se svaka poistovjećivala sa jednom od tri glavne grupe stanovništva. Stranka demokratske akcije (SDA) je uglavnom bila smatrana muslimanskom nacionalnom strankom. Srpska demokratska stranka (SDS) se smatrala glavnom srpskom nacionalnom strankom. Hrvatska demokratska zajednica (HDZ) smatrana je hrvatskom nacionalnom strankom. U republičkoj Skupštini najveći broj mjesta osvojila je SDA, a dalje redom po broju mjesta SDS, HDZ i zatim ostale stranke. U opštini Prijedor, od 90 mjesta u Skupštini opštine SDA je osvojila 30 mjesta, SDS 28 mjesta, HDZ je osvojila 2 mjesta, a 30 mjesta su podijelile ostale stranke.

U vrijeme održavanja izbora 1990., činilo se mogućim da Slovenija i Hrvatska proglase nezavisnost od Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ). Tokom 1991., pojavila se mogućnost da i Bosna i Hercegovina proglasi nezavisnost, protivno željama SDS-a. Rezultati izbora 1990. značili su da SDS neće biti u mogućnosti da demokratskim sredstvima spriječi otcjepljenje Bosne i Hercegovine od SFRJ. VoÄ‘e SDS-a objavile su, meÄ‘utim, da se Srbi Bosne i Hercegovine ne mogu prisiliti da izaÄ‘u iz Jugoslavije. Kao posljedica toga, odreÄ‘ena područja Bosne i Hercegovine u kojima je srpsko stanovništvo imalo relativnu većinu počela su da se organizuju u formalne regionalne strukture zvane "zajednice opština". Jedna od tih zajednica bila je i "Zajednica opština Bosanske Krajine" sa sjedištem u Banjoj Luci, koja je osnovana 25. aprila 1991.

Nakon proglašenja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske 25. juna 1991., činilo se sve vjerovatnijim da će i Bosna i Hercegovina proglasiti nezavisnost. SDS je stoga ubrzao stvaranje zasebnog srpskog entiteta u Bosni i Hercegovini. U ljeto i jesen 1991., "zajednice opština" kojima su dominirali Srbi transformisane su u četiri "srpske autonomne oblasti" i jednu "srpsku autonomnu regiju". Dana 16. septembra 1991., "Zajednica opština Bosanske Krajine" transformisala se u "Autonomnu regiju Krajina" ("ARK"). Premda opština Prijedor nije ušla u ARK, dana 17. januara 1992. "Skupština srpskog naroda opštine Prijedor" je proglasila da se "srpske teritorije opštine Prijedor" "pripajaju" "ARK-u". U opštini Prijedor, slično kao i u drugim opštinama gdje Srbi nisu predstavljali relativnu većinu stanovništva, osnovana je zasebna paralelna "Skupština srpskog naroda opštine Prijedor", shodno "Uputstvu za organizaciju i djelovanje organa srpskog naroda u Bosni i Hercegovini u vanrednim okolnostima" koje je izdao Glavni odbor SDS-a 19. decembra 1991. Prva sjednica te "Skupštine" zakazana je za 7. januar 1992.

Dana 24. oktobra 1991. formirana je zasebna "Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini", u kojoj je dominirao SDS. Dana 9. januara 1992., ta "Skupština" je usvojila "Deklaraciju o proglašenju Srpske Republike Bosne i Hercegovine". Proglašeno je da teritoriju te "republike" čine "područja srpskih autonomnih oblasti i regija i drugih srpskih etničkih cjelina u Bosni i Hercegovini, uključujući i područja u kojima je srpski  narod ostao u manjini zbog genocida koji je nad njim izvršen u Drugom svjetskom ratu ...", te da je ta republika sastavni dio savezne države Jugoslavije. Dana 12. augusta 1992. ime te "Srpske Republike Bosne i Hercegovine" promijenjeno je u "Republika Srpska".

Sa stanovišta voÄ‘a SDS-a, značajno prisustvo bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata koji su živjeli u područjima za koja se tvrdilo da su "srpske teritorije" predstavljalo je veliku prepreku stvaranju te "republike". Stoga je stvaranje te "republike" i obezbjeÄ‘ivanje njenih granica u krajnjoj liniji uključivalo trajno uklanjanje gotovo svih bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata.

 

U tu svrhu, voÄ‘e SDS-a u opštini Prijedor i drugdje poticale su i širile propagandu koja je bosanske Muslimane i bosanske Hrvate prikazivala kao fanatike koji namjeravaju da počine genocid nad srpskim narodom kako bi preuzeli kontrolu u Bosni i Hercegovini. Svrha te propagande bila je da se meÄ‘u bosanskim Srbima stvori podrška programu SDS-a i spremnost da čine zločine protiv svojih komšija pod parolom odbrane srpskog naroda.

U početku je zajednički cilj tog zločinačkog poduhvata bio trajno prisilno uklanjanje iz opštine Prijedor većine nesrpskih stanovnika, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata, počinjenjem krivičnih djela koja se navode u ovoj drugoj izmijenjenoj optužnici (reorganizovanoj), što je uključivalo i kampanju progona ne-Srba u opštini Prijedor, koja je, kako je zamišljeno, trebala da postane dio nove srpske države. Taj zločinački poduhvat započet je prije nego što je "Skupština srpskog naroda opštine Prijedor" 17. januara 1992. proglasila "pripajanje" "srpskih teritorija opštine Prijedor" "ARK-u". Otprilike od 22. maja 1992., kampanja je eskalirala do te mjere da je obuhvatala djelimično uništenje bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata u Prijedoru, kao takvih, naročito njihovog voÄ‘stva. Taj poduhvat je postojao najmanje do 30. septembra 1992.

"Uputstvo za organizaciju i djelovanje organa srpskog naroda u Bosni i Hercegovini u vanrednim okolnostima" od 19. decembra 1991., koje je izdao Glavni odbor SDS-a, predstavljalo je obrazac za preuzimanje vlasti od strane SDS-a u opštinama kao što je Prijedor. Jedan od elemenata tog obrasca bio je osnivanje "kriznih štabova" SDS-a u svakoj opštini. Struktura "Kriznog štaba" Prijedor definisana je 27. decembra 1991.

U ranim jutarnjim satima 30. aprila 1992., snage bosanskih Srba preuzele su fizičku kontrolu nad gradom Prijedorom. To preuzimanje vlasti potaklo je niz dogaÄ‘aja koje je organizovao i njima rukovodio najprije "Krizni štab" odnosno tijela-nasljednici tog "Kriznog štaba", a kasnije grupa pojedinaca koji su djelovali na osnovu svojih položaja u novim srpskim strukturama opštinske vlasti. Do kraja godine, ti će dogaÄ‘aji dovesti do smrti ili prisilnog odlaska većine nesrpskog stanovništva opštine Prijedor.

Nakon što je manja grupa koja je pružala otpor, a koju su sačinjavali uglavnom bosanski Muslimani i bosanski Hrvati, 31. maja 1992. ili otprilike tog datuma neuspješno pokušala osvojiti grad Prijedor od bosanskih Srba, srpske vlasti su taj incident iskoristile kao izliku kako bi opravdale i ubrzale svoju kampanju, koja je već bila u toku, za trajno uklanjanje većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz Prijedora

Nakon što je manja grupa koja je pružala otpor, a koju su sačinjavali uglavnom bosanski Muslimani i bosanski Hrvati, 31. maja 1992. ili otprilike tog datuma neuspješno pokušala osvojiti grad Prijedor od bosanskih Srba, srpske vlasti su taj incident iskoristile kao izliku kako bi opravdale i ubrzale svoju kampanju, koja je već bila u toku, za trajno uklanjanje većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz Prijedora. U satima neposredno nakon napada, na hiljade ne-Srba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata, meÄ‘u kojima su bili i muškarci i žene i djeca, odvedeno je iz svojih domova i autobusima prevezeno u zatočeničke objekte na više mjesta u opštini Prijedor, meÄ‘u ostalim u logore Omarska, Keraterm i Trnopolje. Mnogi ne-Srbi, prvenstveno bosanski Muslimani i bosanski Hrvati, ubijeni su u Prijedoru u periodu neposredno nakon napada. Kasnije su oštećene ili uništene mnoge kuće ne-Srba uz rijeku Sanu, preko koje je grupa koja je pružala otpor prešla kako bi ušla u Prijedor. Dio grada Prijedora koji se zove "Stari grad", u kojem su stanovali gotovo isključivo bosanski Muslimani, u velikoj je mjeri razoren.

U zatočeničkim objektima, snage bosanskih Srba, odnosno lica pod njihovom kontrolom, ubile su, mučile i podvrgavale drugim oblicima nečovječnog postupanja mnoge zatvorenike, a naročito su na meti bile istaknute ličnosti - ugledni intelektualci, stručnjaci, privrednici, političari i vjerske voÄ‘e. Minimalna je procjena da je u periodu izmeÄ‘u kraja maja 1992. i početka augusta 1992. život izgubilo na stotine zatočenika, od kojih su mnogi identifikovani. Nakon što je meÄ‘unarodna zajednica saznala za postojanje zatočeničkih logora, srpske vlasti su u augustu 1992. zatvorile logore Omarska i Keraterm, a preživjele prebacile u preostale objekte u opštini Prijedor i u logor Manjača u opštini Banja Luka. Na kraju su gotovo svi preživjeli iz tih objekata prisilno premješteni ili deportovani iz tog područja.

Krizni štabovi SDS-a su bili formirani po uzoru na slična tijela koja su postojala kao dio odbrambenog sistema SFRJ i za koja je bilo predviÄ‘eno da preuzmu funkcije opštinskih i drugih skupština u vrijeme ratnog ili vanrednog stanja kada ove nisu u mogućnosti da funkcionišu. "Krizni štabovi" SDS-a osnovani su i na regionalnom i na opštinskom nivou kao tijela koja će biti zadužena za koordinaciju i sprovoÄ‘enje glavnine operativne faze plana za uklanjanje ne-Srba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata, i preuzimanje vlasti u regijama i opštinama.

SDS-ov opštinski "Krizni štab" u Prijedoru oformljen je kao organ izvršne i zakonodavne vlasti u opštini Prijedor koja je nakon preuzimanja vlasti bila pod srpskom kontrolom. Formiranje tog "Kriznog štaba" zvanično je u maju 1992. objavila "Skupština opštine" Prijedor, koja je Milomira STAKIĆA imenovala "predsjednikom" "Kriznog štaba". Odlukom je predviÄ‘eno da ovlasti "Kriznog štaba" uključuju koordinaciju funkcija vlasti, odbranu teritorije opštine, obezbjeÄ‘enje sigurnosti stanovništva i imovine i organizovanje "svih drugih vidova života i rada".

Dana 18. maja 1992. "Krizni štab ARK-a" objavio je da su "krizni štabovi" najviši organi vlasti u opštinama. Dana 26. maja 1992., "Krizni štab AR Krajina" proglasio se najvišim organom vlasti u "AR Krajini" i konstatovao da su njegove odluke obavezujuće za sve "krizne štabove" u opštinama.

Prijedorski "Krizni štab" odnosno tijela-nasljednici tog štaba preuzeli su, dakle, ovlašÄ‡enja nad lokalnim oružanim snagama koje su učestvovale u napadima na mjesta u opštini Prijedor nastanjena pretežno bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima; hapšenjem i zatočavanjem ne-Srba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata u Prijedoru; uspostavom i radom zatočeničkih objekata u Prijedoru; deportacijom odnosno prisilnim premještanjem ne-Srba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata, van područja opštine Prijedor; te nad lokalnim službenim licima koja su imala mogućnost voditi istrage, hapsiti i krivično goniti.

MeÄ‘u preduzetim radnjama, prijedorski "Krizni štab" odnosno tijela-nasljednici tog "Kriznog štaba" kojima je predsjedavao Milomir STAKIĆ, de iure ili de facto, preuzeli su kontrolu nad medijima u Prijedoru i propagirali kampanju diskriminacije ne-Srba; naredili mobilizaciju vojnih obveznika; uspostavili zatočeničke objekte; zabranili puštanje zatočenika na slobodu; zabranili povratak zatočenika u Prijedor; naručivali osnovne potrepštine za vojsku i policiju; izdavali nareÄ‘enja vojnoj policiji i Stanici javne bezbjednosti u Prijedoru; naredili prekid radnog odnosa za zatočenike zaposlene u javnom i privatnom sektoru; i uspostavili lokalne "krizne štabove" u opštini Prijedor te ih zadužili da, izmeÄ‘u ostalog, održavaju efikasan nivo odbrane i osiguraju sve neophodne uslove za uspješnu oružanu borbu, kontrolišu bezbjednost teritorije, koordinišu dejstva vojske i policije, dostavljaju izvještaje "Kriznom štabu" opštine Prijedor odnosno tijelima-nasljednicima tog "Kriznog štaba" i redovno ga informišu. "Krizni štab" u Prijedoru, odnosno tijela-nasljednici tog "Kriznog štaba", djelovao je kao jedinstven organ, a meÄ‘u njegovim članovima bile su vojne i policijske starješine te starješine teritorijalne odbrane. Njegove odluke i nareÄ‘enja potpisivao je "predsjednik".

Odmah nakon prisilnog preuzimanja vlasti u Prijedoru, "Krizni štab" je ne-Srbima, prvenstveno bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima, nametnuo stroga ograničenja u svim sferama života, uključujući i slobodu kretanja i pravo na zaposlenje

Odmah nakon prisilnog preuzimanja vlasti u Prijedoru, "Krizni štab" je ne-Srbima, prvenstveno bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima, nametnuo stroga ograničenja u svim sferama života, uključujući i slobodu kretanja i pravo na zaposlenje. Ta ograničenja su imala za posljedicu zadržavanje nesrpskog stanovništva u selima i dijelovima opštine u kojima je živjelo. Počev od kraja maja 1992. godine, snage bosanskih Srba počele su sa žestokim napadima širokih razmjera na ta područja. Mnoge bosanske Muslimane i bosanske Hrvate koji su preživjeli te početne artiljerijske i pješadijske napade snage bosanskih Srba lišile su slobode i prebacile u zatočeničke objekte koji su uspostavljeni i voÄ‘eni po uputstvima Kriznog štaba, odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba".

Dana 31. maja odnosno 10. juna 1992., opštinski "krizni štabovi" SDS-a preimenovani su odlukom "Predsjedništva" "Srpske Republike Bosne i Hercegovine" u "ratna predsjedništva", a zatim u "ratna povjereništva". "Ratna predsjedništva"/"ratna povjereništva" u biti su zadržala istu strukturu i ovlasti kao "krizni štabovi" i u javnosti su i dalje bili poznati kao "krizni štabovi".

U Bosni  i Hercegovini je opštinski savjet za narodnu odbranu bio odgovoran, izmeÄ‘u ostalog, za planiranje, pripremu i voÄ‘enje odbrane opštine, prema smjernicama skupštine opštine. Milomir STAKIĆ je bio "predsjednik" "Opštinskog savjeta za narodnu odbranu" opštine Prijedor.

Genocid, saučesništva u genocidu, ubistva

U razdoblju od 30. aprila 1992. ili otprilike tog datuma pa do 30. septembra 1992., "Krizni štab" u Prijedoru, odnosno tijela-nasljednici tog "Kriznog štaba", nareÄ‘ivala su, poticala i sprovodila, ili na drugi način pomagala i podržavala izvršenje kampanje kojoj je cilj bio trajno uklanjanje većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz opštine Prijedor. Izvršenje te kampanje, koja je obuhvatala kampanju progona, eskaliralo je u periodu od 22. maja 1992. ili otprilike od tog datuma pa do 30. septembra 1992., te je osim prisilnog premještanja obuhvatilo: (a) ubijanje bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata; (b) nanošenje teške tjelesne ili duševne povrede bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima; i (c) smišljeno nametanje bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima uslova života sračunatih da dovedu do fizičkog uništenja dijela bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva kao takvog.

Kako bi sproveli tu kampanju, članovi "Kriznog štaba" u Prijedoru, kojem je, najprije su uveli mjere ograničenja slobode kretanja kojima je bosansko-muslimansko i bosansko-hrvatsko stanovništvo zadržano u selima i područjima u kojima je živjelo. Zatim je "Krizni štab", odnosno tijela-nasljednici tog "Kriznog štaba", naredio ili podstaknuo napade na ta područja združenim snagama 43. motorizovane brigade, 5. kozaračke brigade i drugih jedinica, jedinica "Teritorijalne odbrane" (TO) iz Prijedora, redovnog i rezervnog sastava policije iz opštine Prijedor i iz drugih mjesta, te paravojnih jedinica koje je organizovao i opremio SDS.

Dana 23. maja 1992. ili oko tog datuma, otprilike tri sedmice nakon preuzimanja vlasti od strane Srba u Prijedoru, "Krizni štab", je podstaknuo i naredio koordinirani napad snaga bosanskih Srba na područja opštine Prijedor koja su bila pretežno nastanjena bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima. Napadi su počeli na području oko sela Hambarine i Kozarac. Taj je napad primorao na hiljade stanovnika Kozarca, uglavnom bosanskih Muslimana, da bježe iz svojih domova.

Napadi  na sela i područja u kojima su živjeli pretežno bosanski Muslimani i bosanski Hrvati ponekad bi započeli granatiranjem iz teškog artiljerijskog oruÄ‘a u kojem su gaÄ‘ane kuće i poslovni prostori, i u kojem su mnogi poginuli. Nakon granatiranja, snage bosanskih Srba ušle bi na to područje i sakupljale preživjele. Krećući se od sela do sela, snage bosanskih Srba pogubile bi mnoge bosanske Muslimane i bosanske Hrvate, te pljačkale i uništavale njihove domove. Nakon što su sakupljene velike grupe bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata i natjerane da pješače do sabirališta radi prebacivanja u logore i druge zatočeničke objekte, mnogi muškarci su izdvajani iz grupa i pogubljivani. Napadi na dijelove opštine gdje su bosanski Muslimani i bosanski Hrvati bili gusto naseljeni počeli su u maju 1992. i potrajali su tokom čitavog juna i jula 1992. Ubistva su se dogodila za vrijeme odnosno nakon tih napada i “etničkog čišÄ‡enja”. Neki od incidenata uključuju sljedeća ubistva:

 

ï‚·         ubistvo više ljudi u Kozarcu i okolnim područjima izmeÄ‘u maja i juna 1992.;

ï‚·         ubistvo više ljudi u kući Mehmeda Šahorića u Kamičanima 26. maja 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         ubistvo više ljudi u selu Hambarine izmeÄ‘u maja i jula 1992.;

ï‚·         ubistvo više muškaraca u selu Jaskići 14. juna 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         ubistvo više muškaraca u selu Sivci 14. jula 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         ubistvo više muškaraca u selu BišÄ‡ani tokom mjeseca jula 1992.;

ï‚·         ubistvo više ljudi u selu ÄŒarakovo i okolnim područjima tokom mjeseca jula 1992.;

ï‚·         ubistvo više ljudi u selu Briševo 24. jula 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         ubistvo više muškaraca na fudbalskom stadionu u Ljubiji 25. jula 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         ubistvo više muškaraca (najmanje 60 nesrpskih civila mu{kog spola, razli~ite starosti) u području rudnika željezne rude Ljubija (na mjestu poznatom i kao “Redak” ili “Kipe”) 25. jula 1992. ili oko tog datuma;

Mnogi od bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata koji su preživjeli napade snaga bosanskih Srba uhapšeni su i odvedeni u jedan ili više zatočeničkih logora, meÄ‘u kojima su logori Trnopolje, Keraterm i Omarska koji su bili uspostavljeni po nareÄ‘enju "Kriznog štaba". Za vrijeme dok su logori bili u funkciji, vojni i policijski kadrovi bosanskih Srba koji su bili zaduženi za te logore, njihovo osoblje i druga lica koja su imala pristup logorima - a koji su svi potpadali pod vlast i kontrolu "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba" - bili su odgovorni za ubistvo i nestanak stotina zatočenika bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata. Neki od incidenata u kojima su snage bosanskih Srba lišavale života bosanske Muslimane i bosanske Hrvate u logorima i zatočeničkim objektima, odnosno nakon njihovog odvoÄ‘enja iz tih lokacija, uključuju sljedeće:

 

ï‚·         ubistvo više ljudi u kasarni u Benkovcu krajem maja 1992.;

ï‚·         ubistvo/pogubljenje vatrom iz mitraljeza izmeÄ‘u 100 i 150 muškaraca sa podru~ja Brda, koji su bili zato~eni u "prostoriji br. 3" u logoru Keraterm, od 24. na 25. jula 1992.;

ï‚·         na dan ubistva u “prostoriji br. 3” ili oko tog datuma, u loogru Keraterm pogubljeno je jo{ oko 20 muškaraca;

ï‚·         ubistvo oko 100 zatvorenika krajem jula 1992. u logoru Omarska nakon čišÄ‡enja područja Brda;

ï‚·         ubistvo oko 50 muškaraca i žena koji su autobusom odvezeni iz logora Omarska krajem jula 1992., ostaci barem nekih od njih ekshumirani su iz jame Lisac (opština Bosanska Krupa);

ï‚·         ubistvo oko 120 muškaraca koji su u dva autobusa odvezeni iz logora Keraterm i Omarska 5. augusta 1992. ili oko tog datuma, a ostaci barem nekih od njih ekshumirani su na Hrastovoj Glavici (opština Sanski Most);

ï‚·         ubistvo više muškaraca pred samim logorom Manjača nakon što su dovezeni iz logora Omarska 6. augusta 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         pogubljenje, kod Korićanskih stijena na planini Vlašić, oko 200 muškaraca iz konvoja kojeg je dio krenuo iz logora Trnopolje 21. augusta 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         ubistvo više ljudi u logoru Omarska izmeÄ‘u otprilike 27. maja i otprilike 21. augusta 1992.;

ï‚·         ubistvo više ljudi u logoru Keraterm izmeÄ‘u 24. maja i 5. augusta 1992.;

ï‚·         ubistvo više ljudi u logoru Trnopolje izmeÄ‘u otprilike 25. maja i otprilike 30. septembra 1992.

Vojni i policijski kadrovi bosanskih Srba koji su bili zaduženi za te logore, njihovo osoblje i druga lica koja su imala pristup logorima - a koji su svi potpadali pod vlast i kontrolu "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba" - takoÄ‘e su nanijeli tešku duševnu i tjelesnu povredu zatočenicima bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima tako što su ih podvrgavali seksualnom zlostavljanju, mučenju, premlaćivanju i pljački, iznuÄ‘ivanju i drugim oblicima psihičkog i fizičkog nasilja. U Omarskoj i Keratermu su teška premlaćivanja i mučenje zatvorenika bili uobičajena pojava. Osoblje logora, uključujući stražare i druge koji su zalazili u logore i fizički zlostavljali zatočenike, služili su se tokom tih premlaćivanja raznim oružjem i predmetima, uključujući drvene palice, metalne šipke i alatke, debele industrijske kablove, kundake i noževe. Nakon premlaćivanja, mučenja ili seksualnog zlostavljanja, zatočenike bi odnijeli, odvukli ili natjerali da se vrate u svoje sobe, obično im pri tom ne ukazavši nikakvu ljekarsku njegu za njihove povrede.

 

Logori Omarska, Keraterm i Trnopolje smišljeno su voÄ‘eni na način sračunat da se zatočenicima nametnu uslovi kojima je cilj bio da dovedu do njihovog fizičkog uništenja, s namjerom da se djelimično unište bosanski Muslimani i bosanski Hrvati kao nacionalna, etnička ili vjerska grupa, kao takva. Uslovi su bili užasni i surovi. Dnevni obroci hrane, kad bi ih zatočenici uopšte i dobili, bili su jedva dovoljni za preživljavanje. Zatočenicima je pružana nedostatna ili nikakva ljekarska njega, a higijenski uslovi bili su više nego nezadovoljavajući. Zatočenici u logorima i zatočeničkim objektima bili su podvrgavani ili prisiljavani da prisustvuju nehumanim djelima, koja su uključivala ubistvo, silovanje i seksualno zlostavljanje, mučenje, premlaćivanje, pljačkanje i iznu|ivanje, kao i druge oblike psihičkog i fizičkog nasilja. U logoru Trnopolje, zatočenice su podvrgavane seksualnom zlostavljanju, silovanju i mučenju od strane osoblja logora, policije, vojske i drugih koji su imali pristupa u logor. U mnogim slučajevima, žene i djevojke odvoÄ‘ene su iz logora i silovane, mučene ili seksualno zlostavljane na drugim lokacijama.

Nakon što su meÄ‘unarodni mediji krajem jula i početkom augusta 1992. razotkrili postojanje logora u opštini Prijedor, uslijedio je jedan od više valova masovnih deportacija i prisilnog premještanja bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata. Dana 21. augusta 1992. ili oko tog datuma, jedan od konvoja, dio kojeg je krenuo iz logora Trnopolje i koji su kontrolirale snage bosanskih Srba meÄ‘u kojima je bila i prijedorska policija, zaustavio se na cesti na planini Vlašić. Snage bosanskih Srba naredile su da oko 200 muškaraca izaÄ‘e iz autobusa i ukrcale ih u dva druga autobusa. Ti autobusi su odvezeni na lokaciju Korićanske stijene. Snage bosanskih Srba naredile su tim muškarcima da izaÄ‘u iz autobusa uz rub provalije i pogubile su sve osim nekolicine koji su uspjeli pobjeći.

Već od 11. septembra 1991. pa do 30. septembra 1992., Krizni štab je, u dosluhu sa drugim članovima ili pristašama SDS-a, planirao, organizovao, koordinisao, podupirao ili na drugi način pomagao i podržavao planiranje i pripremu kampanje za trajno uklanjanje većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz opštine Prijedor putem kampanje progona. IzmeÄ‘u otprilike 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992. Krizni štab” odnosno tijela-nasljednika tog “Kriznog štaba”, je nareÄ‘ivao, poticao i sprovodio ili na drugi način pomagao i podržavao izvršenje te kampanje u opštini Prijedor. Od otprilike 22. maja 1992., ta kampanja je eskalirala te je obuhvatila djelimično uništenje bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata u Prijedoru kao takvih, naročito njihovog voÄ‘stva. To je postignuto ubijanjem i pogubljenjem pripadnika tih grupa, nanošenjem teške tjelesne i duševne povrede drugim njihovim pripadnicima i zatočavanjem bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz opštine Prijedor u logorima Omarska, Keraterm i Trnopolje pod uslovima sračunatim da dovedu do fizičkog uništenja zatočenika.

 IzmeÄ‘u otprilike 22. maja 1992. i 30. septembra 1992., snage bosanskih Srba pod kontrolom "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba" se spremaju ubijati bosanske Muslimane i bosanske Hrvate, nanositi tešku tjelesnu ili duševnu povredu bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima, te podvrgnuti bosanske Muslimane i bosanske Hrvate uslovima sračunatim da dovedu do njihovog fizičkog uništenja u zatočeničkim logorima, ili da su to već i učinili; a sve s namjerom da se bosanski Muslimani i bosanski Hrvati u Prijedoru djelimično unište kao nacionalna, etnička ili vjerska grupa, kao takva - a on nije preduzeo nužne i razumne mjere da spriječi takva djela ili kazni njihove počinioce.

Progoni

Od 30. aprila 1992., "Krizni štab" je nareÄ‘ivao, odobravao ili sprovodio sve stroža ograničenja za ne-Srbe u opštini Prijedor. Na osnovu uputstava "Kriznog štaba" "Autonomne regije Krajina" (ARK), svi ne-Srbi, prvenstveno bosanski Muslimani i bosanski Hrvati, koji su bili na položajima u tijelima opštinske vlasti bili su uklonjeni sa svojih položaja. Milomir STAKIĆ je potpisao neka rješenja o razrješenju s dužnosti i na ta mjesta odmah postavio "lojalne" Srbe. Preduzeća i privredne organizacije slijedili su taj primjer i otpustili gotovo sve zaposlene ne-Srbe. Privatna i poslovna imovina bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata, i pokretna i nepokretna, bila je opljačkana i oteta.

MeÄ‘u ograničenja koja je nametnuo "Krizni štab" odnosno tijela-nasljednici tog "Kriznog štaba" spadale su i barikade na cestama koje su podignute širom opštine, naročito oko sela i područja nastanjenih pretežno bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima, te u gradu Prijedoru. U gradu Prijedoru kontrolni punktovi su postavljeni u velikim stambenim kompleksima, radi provjere identiteta osoba koje ulaze i izlaze iz zgrada.

Mnoge stanovnike, bosanske Muslimane i bosanske Hrvate, koji su preživjeli gorepomenute napade, snage bosanskih Srba uhapsile su, prisilile da u kolonama pješače do sabirališta i odvele u jedan od zatočeničkih objekata uspostavljenih po nareÄ‘enju "Kriznog štaba". Za vrijeme tog procesa hapšenja i premještanja, bosanski Muslimani i bosanski Hrvati bili su izloženi verbalnom i fizičkom nasilju, meÄ‘u njima i mnogi muškarci koje su izvodili iz kolona i tukli ili ustrijelili. Mnogi zatvorenici, bosanski Muslimani i bosanski Hrvati, muškarci i žene, odvoÄ‘eni su u policijske stanice, kasarne i druge zatočeničke objekte u opštini Prijedor, gdje su neki surovo zlostavljani i/ili maltretirani, i fizički i psihički. Mnogi od tih zato~enika (ve}ina bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata koje su uhapsile snage bosanskih Srba) odvedeni su u logor Omarska, Keraterm ili Trnopolje.

U zatočeničkim objektima radilo je i vodilo ih vojno i policijsko osoblje i njihovi agenti pod kontrolom prijedorskog "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba". Sem toga, pristup u logor imali su i drugi pripadnici policije i vojske bosanskih Srba, kao i civili, koji nisu bili direktno rasporeÄ‘eni u logor. Te su osobe, u sprezi s osobljem logora ili uz saglasnost tog osoblja, zatočenike podvrgavale fizičkom zlostavljanju, uključujući i mučenje i ubistva, kao i psihičkom nasilju. Ni u jednom zatočeničkom objektu zatočenicima nije omogućen sudski postupak. Bili su zatočeni i podvrgnuti nasilju prvenstveno zbog svog nacionalnog, etničkog, političkog ili vjerskog identiteta.

Već od 11. septembra 1991. pa do 30. septembra 1992., Krizni štab u dosluhu sa članovima ili pristašama SDS-a, planira, organizovao, koordinisao, podupirao i na drugi način pomagao i podržavao planiranje i pripremu kampanje za trajno uklanjanje većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz opštine Prijedor putem kampanje progona. IzmeÄ‘u otprilike 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba", je nareÄ‘ivao, poticao i sprovodio, ili na drugi način pomagao i podržavao izvršenje te kampanje u opštini Prijedor. U sklopu te kampanje nad pripadnicima bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva počinjena su djela opisana u paragrafima 42-49 i 53-56 zbog njihovog političkog, rasnog ili vjerskog identiteta.

IzmeÄ‘u 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., srpske snage pod kontrolom "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba" čine djela opisana u paragrafima 42-49 i 53-56 gore, ili da su ih već počinile.

 Mučenje, okrutno postupanje

U logorima i drugim zatočeničkim objektima zatočenici su bili podvrgnuti nehumanim uslovima, mučenju i drugim oblicima fizičkog nasilja, stalnom ponižavanju, degradaciji i svakodnevnom strahovanju od smrti. U zatočeničkim objektima radilo je i vodilo ih vojno i policijsko osoblje i njihovi agenti pod direktnom kontrolom prijedorskog "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba". Ovaj paragraf se odnosi na iste ~injeni~ne okolnosti kao i paragraf 64.

Vec od 11. septembra 1991. pa do 30. septembra 1992., Krizni štab je, u dosluhu sa drugim članovima ili pristašama SDS-a, planirao, organizovao, koordinisao, podupirao i na drugi način pomagao i podržavao kampanju za trajno uklanjanje većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz opštine Prijedor putem kampanje progona koja je izmeÄ‘u ostalog uključivala počinjenje djela opisanih u paragrafima 53-56 i 60. IzmeÄ‘u otprilike 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., članovi "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba", nareÄ‘uju, potiću i sprovode, ili na drugi način pomažu i podržavaju izvršenje te kampanje u opštini Prijedor. U sklopu te kampanje bosansko-muslimansko i bosansko-hrvatsko stanovništvo namjerno je podvrgnuto nehumanim uslovima, mučenju i drugim oblicima fizičkog nasilja, stalnom ponižavanju, degradaciji i svakodnevnom strahovanju od smrti od strane vojnog i policijskog osoblja i njihovih agenata, koji su bili pod kontrolom prijedorskog "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba". "Krizni štab" odnosno tijela-nasljednici tog "Kriznog štaba", upodstakli su, nareÄ‘ivali, koordinisali, podupirali i na druge načine pomagali i podržavali počinjenje tih djela. IzmeÄ‘u 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992.,  snage bosanskih Srba pod kontrolom "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba" čine djela opisana u paragrafima 53-56 i 60.

Deportacija, nehumana djela

Početkom juna 1992. počeo je niz masovnih prisilnih premještanja bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva iz Prijedora u područja Bosne i Hercegovine pod kontrolom Vlade Bosne i Hercegovine, te u Hrvatsku. Prisilna premještanja i deportacije organizovali su, direktno i indirektno, prijedorska policija i drugi opštinski organi koji su djelovali po uputstvima "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba". Prije nego što će biti prisilno premješteni, većina bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata morali su potpisati dokumente kojima svoju imovinu prenose na "republiku" bosanskih Srba. Prisilna premještanja i deportacije nastavili su se tokom čitavog mjeseca septembra 1992., što je rezultiralo protjerivanjem većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata.

Već od 11. septembra 1991. pa do 30. septembra 1992., Krizni štab je, u dosluhu sa drugim članovima ili pristašama SDS-a, planirao, organizovao, koordinisao, podupirao ili na drugi način pomagao i podržavao kampanju za trajno uklanjanje većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz opštine Prijedor putem kampanje progona koja je izmeÄ‘u ostalog uključivala počinjenje djela opisanih u paragrafu 64. IzmeÄ‘u otprilike 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., Krizni štab je, sa drugim članovima "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba", nareÄ‘ivao, poticao i sprovodio, ili na drugi način pomagao i podržavao izvršenje te kampanje u opštini Prijedor. U sklopu te kampanje bosansko-muslimansko i bosansko-hrvatsko stanovništvo prisilno je premještano i deportovano iz opštine Prijedor. Nadalje, "Krizni štab" odnosno tijela-nasljednici tog "Kriznog štaba", podstakli su, nareÄ‘ivali, koordinisali, podupirali i na druge načine pomagali i podržavali počinjenje djela opisanih u paragrafu 64 gore. IzmeÄ‘u 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., Snage  bosanskih Srba pod kontrolom "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba" čine djela opisana u paragrafu 64, ili da su ih već počinile.

Bezobzirno razaranje ili pustošenje gradova, naselja ili sela, uništavanje ili hotimično nanošenje štete ustanovama namjenjenim religiji, pljačkanje javne ili private imovine

Za vrijeme i nakon napada na dijelove opštine Prijedor nastanjene pretežno bosanskim Muslimanima i bosanskih Hrvatima, srpske snage pod kontrolom  prijedorskog "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba" sistematski su pljačkale i uništavale sela i imovinu bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata, uključujući kuće, radnje, džamije i crkve. Razaranje je bilo širokih razmjera, a na nekim mjestima ostali su samo dijelovi zgrada i šuta. Razorena je većina džamija u gradovima Prijedor i Kozarac. Bosansko-muslimansko i bosansko-hrvatsko stanovništvo nije pružilo značajan otpor tim napadima. Slijedi spisak nekih od nesrpskih ustanova namijenjenih religiji koje su oštećene ili uništene u opštini Prijedor izmeÄ‘u 30. aprila i 30. septembra 1992. godine:

 

ï‚·         džamija u Donjoj Ljubiji u maju 1992. godine;

ï‚·         džamija u Hambarinama 24. maja 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         džamija u Kozaruši krajem maja 1992. godine;

ï‚·         "ÄŒaršijska" ili gradska džamija u Prijedoru 30. maja 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         "Mutnička" džamija u Kozarcu krajem maja ili početkom juna 1992. godine;

ï‚·         džamija u Starom gradu u Prijedoru izmeÄ‘u 30. maja i 20. juna 1992. godine;

ï‚·         džamija u Kamičanima u junu 1992. godine;

ï‚·         džamija u BišÄ‡anima 20. jula 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         katolička crkva u Briševu 29. jula 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         katolička crkva u Prijedoru 28. augusta 1992. ili oko tog datuma;

ï‚·         džamija u naselju Puharska u Prijedoru 28. augusta 1992. ili oko tog datuma.

Već od 11. septembra 1991. pa do 30. septembra 1992., Krizni štab je, u dosluhu sa drugim članovima ili pristašama SDS-a, planirao, organizovao, koordinisao, podupirao ili na drugi način pomagao i podržavao planiranje i pripremu kampanje za trajno uklanjanje većine bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz opštine Prijedor putem kampanje progona koja je izmeÄ‘u ostalog uključivala počinjenje djela opisanih u paragrafu 68. IzmeÄ‘u otprilike 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., Krizni štab je, sa drugim članovima "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba", nareÄ‘ivao, poticao i sprovodio, ili na drugi način pomagao i podržavao izvršenje te kampanje u opštini Prijedor. U sklopu te kampanje sela i imovina bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva namjerno su i bezobzirno pljačkana i uništavana. IzmeÄ‘u 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992. Snage bosanskih Srba pod kontrolom "Kriznog štaba" odnosno tijela-nasljednika tog "Kriznog štaba" čine djela opisana u paragrafu 68.