Sav. misljenje

(Tekst pisma Generalnoj skupštini UN sa zahtjevom za usvajanje rezolucije kojom se traži od MeÄ‘unarodnog suda pravde u Hagu davanje Savjetodavnog mišljenja povodom dole postavljenog pravnog pitanja. Autor: prof. dr. Sakib Softić – radna verzija)

 

Sjedište Ujedinjenih Nacija, 

Prva avenija u 46. ulici, 

New York, NY 10017 SAD

 

Njegova ekselencija, António Guterres, generalni sekretar UN-a.

Njegova ekselencija, -------------------- predsjednik Generalne skupštine UN-a.

 

Vaše poštovane Ekselencije,

Molimo Vas da u skladu s članom 96. 1 Povelje Ujedinjenih naroda, i članom 65. 1 Statuta MeÄ‘unarodnog suda pravde stavite na Dnevni red  -------. sjednice Generalne skupštine UN dopunsku tačku (predmet) kojim se traži od Generalne skupštine UN usvajanje rezolucije kojom se zahtijeva od MeÄ‘unarodnog suda pravde da da savjetodavno mišljenje o pitanju:

da li je u skladu sa meÄ‘unarodnim pravom postojanjeRepublike Srpske kao meÄ‘unarodnopravno priznatog entiteta u sastavu Bosne i Hercegovine nakon što je Presudom MeÄ‘unarodnog suda pravde od 26. februara 2007. godine utvrÄ‘eno da je u to vrijeme de facto entitetRepublika Srpska, putem svojih organa vojske RS i policije RS, u vršenju javnih ovlasti, izvršio genocid nad većinskim Bošnjačkim muslimanskim stanovništvom Bosne i Hercegovine u i oko Srebrenice a zločine protiv čovječnosti, ratne zločine i druga kršenja u drugim dijelovima Bosne i Hercegovine, kršeći na taj način imperativne norme općeg meÄ‘unarodnog prava koje to izričito zabranjuju, na koji način je stvoreno faktičko i pravno stanje koje obavezuje sve države članice meÄ‘unarodne zajednice da ne priznaju kao zakonitu situaciju stvorenu ozbiljnim kršenjima peremptornih normi općeg meÄ‘unarodnog prava niti da pruže pomoć u zadržavanju takve situacije. 

 

 

​​​Obrazloženje 

 

​1.MeÄ‘unarodno priznati entitet u sastavu Bosne iHercegovine Republika Srpska putem svojih organa: vojske RS i policije RS počinio je genocid nad bosanskim muslimanima u i oko Srebrenice a zločine protiv čovječnosti, ratne zločine i druga kršenja Zenevskih konvencija iz 1949. godine, u drugim dijelovima Bosne i Hercegovine Äitavo vrijeme trajanja agresije na Bosnu i Hercegovinu u period 1992- 1995. godine.

2.Ove činjenice utvrÄ‘ene su Presudom MeÄ‘unarodnog suda pravde od 26. februara 2007. godine u sporu Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore zbog kršenja Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida. 

​

I. Presuda MeÄ‘unarodnog Suda Pravde od 26. februara 2007. godine u sporu Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore zbog kršenja Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida

 

(1) Počinjenje genocida

3.Presudom MeÄ‘unarodnog Suda Pravde od 26. februara 2007. godine u sporu Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore zbog kršenja Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida utvrÄ‘eno je počinjenej genocida (para. 278 – 297):

 

“288. VRS i MUP Republike Srpske su 12. jula odvojili muškarce starosti od 16 do otprilike 60 i 70 godina od njihovih porodica. Muškarci bosanski Muslimani upućeni su na različite lokacije, ali je većina poslana u jednu kuću ('Bijelu kuću') u blizini Glavnog štaba UNPROFOR-a u Potočarima na ispitivanje. Tokom poslijepodneva 12. jula veliki broj autobusa i drugih vozila stigao je u Potočare, uključujući i neka vozila iz Srbije. Samo je ženama, djeci i starcima bilo dozvoljeno da uÄ‘u u autobuse u pravcu teritorije koju je držala bh. armija. Vozila Holandskog bataljona pratila su početne konvoje, ali ih je VRS zaustavila i ukrala im 16-18 džipova i 100 komada lakog naoružanja, što je daljnju pratnju učinilo nemogućom. Mnogi bosanski Muslimani muškarci iz Srebrenice i njene okoline, uključujući i one koji su pokušali pobjeći kroz šumu, uhapšeni su i ubijeni.” 

 

“290. Sudska vijeća u predmetima Krstić iBlagojević utvrdila su da su snage bosanskih Srbaubile više od 7.000 bosanskih Muslimanamuškaraca nakon preuzimanja Srebrenice u julu1995. godine (Krstić, IT-98-33-T, presuda od 2. augusta 2001. godine, st. 426-427 i Blagojević, IT-02-60-T, presuda od 17. januara 2005. godine, stav643). Shodno tome, sudska vijeća su zaključila da je actus reus ubistava iz člana II (a) Konvencije ispunjen. TakoÄ‘er, oba su vijeća zaključila da su akcije snaga bosanskih Srba takoÄ‘er ispunile actus reus uzrokovanja teških fizičkih i psihičkih povreda, kako je to propisano članom II (b) Konvencije – kako onih koji su bili pred smaknućem tako i onih koji su od njih razdvojeni, a u vezi s njihovim raseljenjem i gubitkom koji su pretrpjeli oni meÄ‘u njima koji su preživjeli  (Krstić, ibid., stav 543., i Blagojević, ibid., st. 644-654).”

 

para. 297:Sud zaključuje da su radnje počinjene u Srebrenici, koje ulaze u okvir člana II (a) i 

(b) Konvencije, počinjene sa specifičnom namjerom da se djelimično uništi grupa Muslimana Bosne i Hercegovine kao takva; shodno tome, te radnje predstavljaju radnje genocida koje su počinili pripadnici Vojske Republike Srpske u i oko Srebrenice počevši negdje od 13. jula 1995. godine.”  

 

(2) Počinjenja zločina protiv čovječnosti, ratnih zločina i druga kršenja

4.Presudom Međunarodnog Suda Pravde od 26. februara 2007. godine u sporu

Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore zbog kršenja Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida utvrÄ‘eno je da su organi Republike Srpske počinili zločine protiv čovječnosti i druga kršenja u drugim dijelovima Bosne i Hercegovine.

​ 5.Sud je prvo utvrdio da su na teritoriji cijele  Bosne i Hercegovine bosanski Muslimani kao zaštićena grupa tokom čitavog perioda 1992 do 1995. godine, bili žrtve masovnih maltretiranja, prebijanja, silovanja i mučenja koja uzrokuju teške fizike ili psihičke povrede iz ÄŒlana II (b), na koji način je ispunjen zahtjev ovog člana iz Konvencije o genocidu. Sud je analizirao  dogaÄ‘aje u dolini rijeke Drine: (a) Zvornik (b) Foča (i) Logor Batković, (ii) Logor Sušica  (iii) Logor u KPD Foča,  Prijedoru:, (b) Logori : (i) Logor Omarska, (ii) Logor Keraterm, (iii) Logor Trnopolje, Banja Luka: (i) Logor Manjača, Brčko: (i) Logor Luka, na osnovu čega je zaključio da je zahtjev Konvencije o genocide ispunjen. Prema tome i u ovom slučaju je ispunjen fizički elemenat (actus reus) genocida 

 

para. “276. Nakon razmatranja iznesenih činjenica Sud zaključuje da je ustanovljeno na temelju brojnih dokaza kako su tokom ratnog sukoba izvršena masovna ubistva u odreÄ‘enim oblastima i logorima na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. Dalje, izneseni dokazi pokazuju da su žrtve u velikoj mjeri bili pripadnici zaštićene grupe, što ukazuje na to da oni možda sistematski bili meta ubijanja. Ustvari, Sud zapaža da – iako je osporavala istinitost odreÄ‘enih navoda, kao i broj žrtava ili motive izvršilaca, odnosno okolnosti pod kojima su se desila ubistva i njihovu pravnu kvalifikaciju – tužena strana nikada nije osporila da su pripadnici zaštićene grupe ubijani u Bosni i Hercegovini. Sud stoga zaključuje, na temelju ubjedljivih dokaza da su se masovna ubistva zaštićene grupe desila i da je stoga materijalni element, kako je to definisano u članu II (a) Konvencije, ispunjen. U ovom dijelu svog obrazloženja Sud se neće baviti listom odreÄ‘enih ubistava, čak neće ni donijeti zaključak o ukupnom broju žrtava.

277. Sud, meÄ‘utim, nije ubijeÄ‘en, na temelju iznesenih dokaza, da je nesumnjivo dokazano kako su masovna ubistva pripadnika zaštićene grupe izvršena sa specifičnom namjerom (dolus specialis) izvršioca da se grupa kao takva uništi, u cjelini ili djelimično. Sud je pažljivo razmotrio krivični postupak MKSJ i zaključke njegovih vijeća, koji su ranije citirani, pa primjećuje kako ni za jednog od osuÄ‘enih nije utvrÄ‘eno da je postupao sa specifičnom namjerom (dolus specialis). Ubistva o kojima je bilo govora možda predstavljaju ratne zločine i zločine protiv čovječnosti, ali nije u nadležnosti ovog Suda da to utvrdi. U skladu sa svojom nadležnošÄ‡u koju ima prema Konvenciji o genocidu, Sud zaključuje kako tužilac nije dokazao da ova ubistva predstavljaju zločin genocida koji je zabranjen Konvencijom. Sud će ispitati navode tužioca da se postojanje specifične namjere (dolus specialis) može izvesti iz cjelokupnog obrasca radnji koje su izvršene u toku ratnog sukoba nakon što razmotri sve navodne radnje genocida (kršenje člana II, st. (b) do (e) (vidi stav 370). 

 

(3) ÄŒlan II (b): uzrokovanje teških fizičkih ili psihičkih povreda pripadnicima grupe 

​6.Presudom iz 2007. godine je utvrÄ‘eno da su organi Republike Srpske počinili zločine protiv čovječnosti, ratne zločine i druga kršenja.

319. Nakon što je pažljivo ispitao izložene dokaze i uzeo na znanje dokaze koji su prezentovani MKSJ, Sud smatra da je potpuno uvjerljivim dokazima utvrÄ‘eno da su pripadnici zaštićene grupe sistematski bili žrtve masovnih maltretiranja, prebijanja, silovanja i mučenja koja uzrokuju teške fizičke i psihičke povrede, tokom ratnog sukoba i, posebno, u logorima. Zahtjev suštinskog elementa, shodno članu II (b) je stoga zadovoljen. Sud, meÄ‘utim, nalazi, na temelju izloženih dokaza, da nije uvjerljivo dokazano kako su ovi zločini – iako i oni mogu predstavljati ratne zločine i zločine protiv humanosti – počinjeni sa specifičnom namjerom (dolus specialis) da se uništi zaštićena grupa, u cjelini ili djelimično.

 

(4) ÄŒlan II (c): Namjerno podvrgavanje grupe takvim životnim uslovima koji dovode do njenog potpunog ili djelimičnog fizičkog uništenja 

354. Na osnovu prezentovanih elemenata, Sud smatra da postoje ubjedljivi dokazi o užasnim uslovima nametnutim zatvorenicima u logorima. MeÄ‘utim, dokazi koji su prezentovani nisu omogućili Sudu zaključiti da su ta djela bila učinjena sa specifičnom namjerom (dolus specialis) da se uništi zaštićena grupa, u cijelosti ili djelimično. U tom pogledu, Sud primjećuje da ni u jednom predmetu MKSJ koji se tiče logora, a koji su naprijed citirani, Tribunal nije utvrdio da su optuženi postupali sa specifičnom namjerom (dolus specialis). 

 

(5). Ko su počinitelji genocida nad bosanskim muslimanima

Kao počinitelji genocida  imenovane su snage bosanskih Srba: VRS i MUP Repuplike Srpske. Paragrafi:

“288. VRS i MUP Republike Srpske su 12. jula odvojili muškarce …’’,

“290. Sudska vijeća u predmetima Krstić iBlagojević utvrdila su da su snage bosanskih Srbaubile više od 7.000 bosanskih Muslimanamuškaraca nakon preuzimanja Srebrenice …’’,

''297:Sud zaključuje da su radnje počinjene u Srebrenici … počinili pripadnici Vojske Republike Srpske …’’

(6).Počpinioci genocida, zločina protiv čovječnosti, ratnih zločina i drugih kršenja su izvršavali dijelove javnih ovlasti Republike Srpske.

para. “388... Nema nikakve sumnje da je SRJ pružala značajnu podršku, inter alia, finansijsku podršku Republici Srpskoj (stav 241.) i da je jedan od oblika te podrške bila i isplata plaća i drugih beneficija nekim oficirima VRS. Ovo ih, meÄ‘utim, nije automatski učinilo organima SRJ. Te oficire je u komandu imenovao predsjednik Republike Srpske i bili su podreÄ‘eni političkom voÄ‘stvu Republike Srpske. Pojam «državni organ», onako kako se koristi u meÄ‘unarodnom pravu i u članu 4. MPK, primjenjuje se na jednu ili više osoba, ili na kolektivni subjekt, koji čine organizaciju države i koji djeluju u njeno ime (komentar MPK na član 4., stav (1)). Funkcija oficira VRS, uključujući i generala Mladića, bila je da postupaju u ime vlasti bosanskih Srba, naročito Republike Srpske, a ne u ime SRJ; oni su izvršavali dijelove javnih ovlasti Republike Srpske. Stoga, posebna situacija generala Mladića, ili bilo kojeg drugog oficira VRS koji je bio prisutan u Srebrenici a kojeg su možda «administrirali» u Beogradu, nije takva da bi Sud izmijenio svoj zaključak do kojeg je došao u prethodnim stavovima.”

 

II.Pravni položaj Republike Srpske 

 

(1)Postojanje ograničenog meÄ‘unarodnopravnogsubjektiviteta Republike Srpske u vrijeme počinjenja genocida, zločina protiv čovječnosti i drugih kršenja peremptornih normi meÄ‘unarodnog prava

 

(1)Stvaranje Republike Srpske

Republika Srpska stvorena 9. januara 1992. godine, nikad nije postigla meÄ‘unarodno priznanje kao suverena država, ali je imala de facto kontrolu znatnog dijela treritorije Bosne i Hercegovine i lojalnost velikog broja bosanskih Srba.  Elemente državnosti i teritorij stečen genocidom zadržala je i nakon zaključenja Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini.

Presuda iz 2007, para.:

233. Rezolucijom o «suverenitetu» usvojenoj 14. oktobra 1991. godine, Parlament Bosne i Hercegovine proglasio je nezavisnost te Republike. Validnost te rezolucije osporila je tada srpska zajednica u Bosni i Hercegovini (Mišljenje br.1. Arbitražne komisije Konferencije o Jugoslaviji (Badinterova komisija), str. 3). Srpski poslanici bosanskog Parlamenta su 24. oktobra 1991. godine proglasili posebnu Skupštinu Srpskog Naroda / Skupštinu Srpskog Naroda Bosne i Hercegovine. Republika Srpskog Naroda Bosne i Hercegovine (kasnije preimenovana u Republiku Srpsku 12. avgusta 1992. godine) proglašena je 9. januara 1992. godine, uz odredbu da će proglašenje stupiti na snagu nakon meÄ‘unarodnog priznanja Republike Bosne i Hercegovine. Usvojen je, 28. februara 1992. godine, Ustav Republike Srpskog Naroda Bosne i Hercegovine. Republika Srpskog Naroda Bosne i Hercegovine (kasnije Republika Srpska) nije bila i do sada nije priznata na meÄ‘unarodnom planu kao država; ona je, meÄ‘utim, uživala odreÄ‘enu de facto nezavisnost.  

 

235. “...U vrijeme kada je Republika Bosna iHercegovina proglasila nezavisnost (15. oktobra1991. godine) nezavisnost druga dva entiteta već jebila proglašena: u Hrvatskoj Republika SrpskaKrajina, 26. aprila 1991. godine, te RepublikaSrpskog Naroda Bosne i Hercegovine, kasnijenazvana Republika Srpska, 9. januara 1992. godine(stav 233). Iako Republika Srpska nije nikadameÄ‘unarodno priznata kao suverena dr